Іларіон Ярошевицький. Arbor Tulliana Iasinsciano
{stor. 192a – файл 0394}
COROLLARIUM
Seu
Fructus ultimus Tullianæ Arboris
De Oratore Ecclesiastico
Duplex motivum est ut meis auditorib9 in sacra ma[teri]â [pro]ponam aliq[ui]d q[ui]d scilicet v[el] informationi congrueret v[el] ad solvum aliorum Iudicium et discernenda fatilis plerumque Eloquentia[e] vitia adiumento. Partim ergo olim Ecclesiastes instruo, partim alijs aperio oculos qui non inani vulgi rumore Concionatorum Laudem v[el] famam captent, sed exmerito cui9q; et directo per artem Iudicio. Nolim tamen hic nimium prolixus e[ss]e, non angustijs temporis sed amplitudine materia[e] impedit9, Et meis Rhetorib9 sufficiat exanteacta toties ore tenus instructione v[el] aliqua innuisse. Proinde Ecclesiasticum Oratorem a profano discernere non ausim nam plerumq; amborum eadem materia nec stil9 omnino divers9, nam si panegyricas spectem9 conciones (: quarum primarium est divi illi9 pretium et dignitatem populo exhibere :) cum quocunq; Encomio et Pamegyri conincidunt. Sæpe eadem Dispositio ab ijsdem Locis Inventio Elocutio, si auditorem spectes humilem v[el] Eruditum non aliter diversa. Unicum super addit sacer orator, quod videatur e[ss]e quodam modo mancus imperfectus scilicet si sacra[e] scripturæ, Ecclesiasticorum Doctorum et Historia[e] ab annuis Ecclesiasticis petita[e] obliviscatur.Читайте також: Латиномовна література українських етнічних земель. Вступна лекція
{stor. 193 – файл 0395}
Finis itaq; illi9 est Populum â vitio abstrahere, allicere ad virtutes et quidquid in Christiani hominis officio contine[tur] omne illi9 materia est. Ille itaq; excellentior est, qui pra[e]fixam metam virtutis aut vitijs claris et animum tangentib9 Dogmatib9 elucidet, qui affectu vehementior, reb9 gravis, et Divinum spiritum diffundens adeo: ut certissimum sit necesse neminem Ecclesiastem bonum, nisi semper sanctum. Hæc dixi de illo præambula.
Suavitas 1ma
Quot sunt modi Concionandi
Exante dictis facile colligi potest, quid sit concio et finis ei9. Artificia autem illi9 in diversa eruditissimorum ingeniorum distraxit a[e]mulatio. Ad tria tamen capita universalissima omnem artem subdividendam ulteri9 potero revocare.1mus modus Antiquis sanctis Patrib9 Gregorio Chrisostomo Augustino et omnib9 nobilissimisin Ecclesia oratorib9 usitatissimus qui dicitur Homilia: Homilia autem in se ex gra[e]co e[st] observatio ex textu scripturæ sacra[e] de sumpta ad informandos hominum mores v[el] alliciendum ad virtutem. Ha[e]c quomodo sub dividatur quomodo [pro]festo solenni, quomodo [pro]die Dominico scribi debeat inferior docebat subdivio. Affirmo tamen morem hunc concionandi iam aliquantum (: saltem in Regno Polono :) a pulpitis sacrisq; rostris exclamatum (: in Rossia[e] Ducatu plurimum valet :) cæterum si ei9 dignitas auctorum inventio finis concionandi specte[tur] utiliorem neminem et magis assignata[e] meta[e] [pro]porcionatum[!] evincere q[ui]dem nolim, sed ut [pro]bet ali9 digniores alios e[ss]e audire non habuerim.
2dus modus est Itidem ante actis Doctorib9 frequentissim9 ubi certa meta et [pro]positio assigna[tur] hunc modum neoterici in varia destraxere confirmationu[m] et illarum tractationis diversitate.
{stor. 193a – файл 0396}
3tius est ubi nulla certa meta et propositio [prae]figi[tur] sed exoccasione alicui9 textus sacra[e] scriptura[e] assumi[tur] discurs9 ex ambinatione diversarum adiunctorum eruditionum, refutationum adversa[e] et ha[e]retica[e] sententiæ contrarijs et similib9 alijs plerisq; circumstantijs. Atq; hi tres modi etiam orationi Panegyrica[e] sacri oratoris, si illis commode et [pro]iudicio uta[tur] elegantissime subserviunt. Placuit itaq; universalem concionum divisionem assignare de particulari subsequentes suavita[a]tes, qua[e] instruent Rhetorem.
Suavitas 2da
De Homilia
Primus illi9 modus e[st] cum singuli Eo angelij textus spiritualib9 reflexionib9 et moralib9 observationib9 alijsq; affectib9 augentur. Nullo servato nexu min9 observationis v[el] affectus, sed non nisi sequendo ductum ipsi9 Evangelij, ita ut connexio sit ratione Sacra[e] Scriptura[e] non vero Inventionis impropriæ. Taliter S. Chrisostom9 et Doctores Ecclesiastici in suis concionib9. Potest tamen imo expedit ut vel eruditione v[el] alio textu scripura[e] tua reflexio confirmetur v[el] ab historia sacra v[el] profana concept9 sumat impetum quomodo autem formandi sint dicti concept9 v[el] affectus brevib9 dico (: uti a tot annis dieb9 sabbati sacrosanctum Evangelium ipse ad similes formaveram sensus :) quod [per]combinationem alteri9 scriptura[e] affinis v[el] disparata[e] p[er] Eruditiones et Historia[e] naturalis peritiam, per comparationes et [prae]cipue percuiusq; vocis quid significet, inquo tempore poni[tur] cui coniungitur in qua significatione alibi ponitur diligens examen. Itidem ex diversis versionib9, quales sunt Vulgata, Chalda[e]a, Arabica, Gra[e]ca, Vocabuli et septuaginta partim ad invicem illas secum conferendo partim disparatas [per] alium textum sacra[e] scriptura[e] coniungendo.Читайте також: Варлаам Ясинський і Софійська митрополича катедра
{stor. 194 – файл 0397}
Ratio vero explicanda[e] scriptura[e] ad finem hui9 puncti erit.
2dus Homilia[e] modus est. Cum itidem singuli Evangelij textus similes observationes habent, sed non solum ratione sacra[e] Litera[e] sed etiam ratione ipsi9 inventionis connectuntur, hoc est dum ita un9 textus explica[tur], ut ali9 v[el] [per] modum rationis v[el] [per] modum Inductionis v[el] affectus aut adiuncti feratur. Et hoc artificium et de ingenio plurimum habet et de arte, cætera in illo omnia pariter ut in primo observari debent.
3ti9 modus est. Cum non solum singuli Evangelij textus sibi iunguntur adinvicem sed etiam adunam veluti ,etam collimant. Sed tunc temporis non omnes Evangelij illi9 textus, sed aliqui eleguntur hocq; forma[tur] 1mo q[uan]do aliquis quemlibet textum ita interpreta[tur] ut etiamalium ad eandem omnino significationem inclinet et pulchra scripturarum combinatione deducat. 2do Cum [per]modum Problemmatis unum textum adfert et explicat, alios autem ei9dem Evangelij textus permodum responsionum in utramq; partem alligat. 3tio q[uan]do unum textum per modum alicui9 universalis explicat reliquos tanquam inductiones et partes sigillatas illi9 toti9 enumerat.
4tus modus est. Cum aliquis quomodocunq; per morales observationes plures dicit textus demum ex illis omnib9 ad unam metam collimantem affectum eruit. Atq; cum antea dictos non coniungeret textus in ipso affectu eosdem ingeniose coniungit ad [per]suadendum virtutem v[el] avocandum âvitio v[el] enarrandam bonitatem Dei horrorem Gehenna[e] et similia.
5tus Modus Panegyricis homilijs subserviens cum scilicet ita observatio moralis erui[tur] ut virtutem illi9 Sancti quem laudas [per]pulchram applicationem et non trivialemsubservire valeat. Sed mod9 hic eo excellentior est, quo insperati9 et ipsa moralis observatio et applicatio advitam Sancti habes. Huc etiam referri potest
{stor. 194-a – файл 0398}
si sine ulla observatione per ingeniosam inter pretionem[!] statim Laudem sancti ex quolibet textu eruas. Accidit de coris oratorij Exxlesiastice si inventiones [pro]prias Doctorum Ecclesia[e], sententijs et interpretationib9 confirmet. Illorum affectus intermisceat et [prae]cipue curet, ut aliquam sibi assignet metam v[el] in uno puncto diligentijs elaborato quam et ille assequi et audientes eandem tenere possint. Sunt et alij varianda[e] Homilia[e] modi sed valde exiguo a [prae]sentib9 differentes qui scilicet circa varias collocationes eruditionum interpretationes allegoricas v[el] literales versan[tur] aut etiam in quib9 pri9 poni[tur] affectus, quam ipsa inter prefatio, v[el] cum ista miscentur; quicunq; tamen assignabun[tur] ad [prae]dictos referas necesse est.
Interpretanda[e] scriptura[e] mod9 est. Cum vertitur Liberaliter hoc est cum investigat interpretans ut geminum sacra[e] litera[e] sensum explanet, qui ut habea[tur] est combinatio aliarum scripturarum [prae]cipue vocum earundem et doctorum peritia, ac eruditionem etiam [pro]fanarum omnino requiritur Scientia. Plerumq; enim Profeta[e] [prae]cipue et novum testamentum et Epistola[e] Sancti Pauli ad non nulla AEthnicorum invocib9 et usu vocabulorum referri possum, et maxime ad poetarum placita sæpe enim scriptura illorum phrasib9 imo et eruditionib9 utitur, atq; non nulla explicare nequeunt ab hisce alijs sententijs.
2dus modus est. Allegoricus sacra[e] scriptura[e] sensus cum interpretatio applica[tur] [Chris]to v[el] Ecclesia.
3ti9 Tropologic9 Cum inaliquo sensu spirituali sacra scriptura accipi[tur] vg de anima Catholica decius virtutib9 v[el] in quocunq; alio spiritum in formante sensu.
4tus Analogicus De futura gloria ait. Neoterici vero accomodatitium addidere, cum scilicet ad suam [pro]positam materiam Ecclesiastes inclinat et accomodat sacram Literam quodnostri moralisationes
{stor. 195 – файл 0399}
apellant. Ha[e] plerumq; acutæ[!] sa[e]pe etiam vanilo qua[e] sunt a Deo ut adillas non min9 ingenio q[uo]vitiosit op9.
Suavitas 3tia
De Concione [per] [pro]pa[ti]onem assignatam et certa[m] facta.
Si quis usitat9 hic certo mod9 est, sed ipsa frequentia diversum fecit. Nota tamen quod illa omnia, quæ superi9 de oratione congiori dixim9, addo alios hui9 tractationis modos, qua[e]res ut clari9 [prae]cedat subdivido prædicta. Conciones alias e[ss]e, quæ habent [pro]positionem formant per quæstionem singulæ illaru[m] suos habent modos.1mus modus concionum per propositionem coniunctum est q[uan]do in duas partes aboratore est distributa concio et quælibet pars valde universalib9 partibus aut terminis dicitur qua[e] plerumq; solent e[ss]e disparata[e], ut illa nostri Apostoli S. Pauli Sacramentum hoc magnum estquod est in [Chris]to Iesu. 2do Subordinata[e] etiam ponun[tur] [pro]positiones vg de Eucharistia si vellet concionator, diceret: Co za skutki ten sakrament sprawnie, a czemu niedoznaniem go, mowic będziem. Par est itaq; propositionum confirmatio non in solis rationib9 sita est, sed [pro]diversitate, partimenti[m][!] rationes reddun[tur] ab auctoritate Scriptura[e] v[el] doctorum v[el] rei congruentiâ, v[el] comparatione, partim adiuncta illi9 rei recensen[tur]. Sæpe refutatio Hæreticorum, enumeratio diversarum hæresum, sa[e]pe enumeratio partium adductio Figurarum veteris testamenti doctrina diversa, v[el] eadem plurium Ecclesia[e] doctorum, verbo confirmatio hic nihil aliud e[st] nisi discurs9 a rationib9 v[el] exemplis v[el] adiunctis v[el] undecunq; [per]combinationem v[el] illorum omnium enumerationem factus, ut vg side aliqua virtute vg charit[a]te. Formes propositionem loco confirmationis poneres q[ui]d sitquam excellens quam faciens Deo gratum, hocq; Sacra[e] Scriptura[e]locis obumbrares, quæ ei9 officia quomodo illa [Christ]9 exercuit, qua[e] incitamenta ad virtutem habens [per]suadendam, quæ media
{stor. 195a – файл 0400}
ut haberi possit et conservari, et hoc modo Apostolos Regni Rossiaci et magni Ducatus ei9dem non tantum prim9 Apostol9 et Patriarcha S. Andreas, verum etiam successores ei9 in Kiioviensib9 oris ac toti9 Sarmatiæ in omnib9 suis concionib9 usi sunt.
2dus modus Concionum. Perconiunctas [pro]positiones est cum cui9q; partis una v[el] aliqua[e] ex sacra scriptura propositiones afferun[tur], ut etiam modo Rhetorico tractantur vg vel [per]descriptionem si sit historia v[el] p[er] Imaginationem sisit simplex textus. V[el] expolitionem oratoriam v[el] combinationem oratorum Eruditionum v[el] p[er] conceptus, quos illi vocant moralisationes et domum deductio infera[tur] infine eam formando, uti illa vg Propositio supra hunc textum modicum non videbitis me. Do utraty tak polityczney iak duchowney iedno modicum dosyć. Ubi quamlibet partem ex sacra scripura hic Ecclesiasticis deducit dictis.
3ti9 modus Propositionum Convinctarum e[st] q[uan]do [per]modum diggressionis et fundamenti 1ma [pro]positio inconfirmatione dici[tur] ex combinatione scripturaru[m] eruditionum etiam et historiarum v[el]auctoritatum doctorum tam Profanorum quam sacrorum, v[el] demum perconceptus et alios Rhetorica[e] dilatationis modos tumq; ad aliam partem longi9 dilatanda[e] descendit orator, et fuab9 aut trib9 [pro]positionib9 suam rem evincit ut vg nam szczęsliwe lata ze krwią dzisieyszego niemowlę cia wypłyneli, Optime itaq; propositio tractaretur si excombinatione figurarum veteris Testamenti ex deductione ipsi9 Nominis IESU ex comparatione erudita magni Nominis et salutis quam semper [prae]cessere pericula.
{stor. 196 – файл 0401}
Demum descenderes ad deductionem verum scilicet e[ss]e quod nomen salvatoris effluxit ex vulnerib9 q[ui]d breviter [per] modum diggressionis ducere[tur] descenderes ad probationem alteri9 partis, omina felicitatis ex hoc salvatoris fonte hauriendo, quod partiri posses in [prae]senti vg statu aliam felicitatem afferendo, qua[e] futura sit in progressu quo ad famam Christianit[a]tis victura[e], olim hostes suos, qui in commodis ei9 imminent. 2dum omen felicitatis in [pro]gressu quod ad bona anima[e] et spiritus, omnia vero hæc v[el] aliqua scriptura deberes expolire v[el] comprobare doctore, v[el] utriusq; combinatione uti. Paulo divers9 est modus.
4tus modus q[uan]do scilicet 1ma [pro]positionis pars argumentis ex scriptura dilata[tur], et altera pars vim conclusionis obtinet, atq; artificiosam habet omnium ante dictorum recapitulationem ut faceret vg orator in oratione tractanda de Passione [Chris]ti Domini vg ubi prima pars [pro]positionis in passine nominis e[ss]et quod cælum timeret, [per] enumerationem mysteriorum dilataret. Demum descenderet ad alteram partem [pro]positionis qua[e] loco conclusionis ponere[tur], ubi recapitulatio [per] Antithesim omnium antedictorum bene posset fieri, unde ha[e]c [pro]positio si exornaretur scriptura et illi9 interpretatione, im concio e[ss]et in die Parasceves.
De Concione vero, quæ fit per propositionem non compositam sed simplicem [prae]suppono a meritores dicta imodati in Rhetoricade oratione quod illa etiam diggressiones pulchras et spirituales admittat, qua[e] diggressio eadem ratione formanda ut in Oratione longiori. Sedulo tamen notare volo ne diggressiones sint pueriles, quales illa[e] sunt ex quacunq; occasione de Alexandro de Iulio Cæsare et alij ingravi
{stor. 196a – файл 0402}
oratore turpes Iudicij defectus.
2do nota Execrandas etiam diggressiones e[ss]e qua[e] abundant[pro]fanis nimium sententijs eruditionib9 neq; ad rem spiritualem accommpdatis. Licet enim etiam [pro]fana Historia eruditione imo carmine ex antiquo Poeta et neotericis uti. Si quidem ipse S. Paulus in suis Epistolis carmina quoq; Poetarum inserebat, et ipsa sacra Scriptura sæpe orionis et Austri Pleiadum quæ omnino Poetarum figmenta sunt meminit. Ista itaq; diggressio ut sit bona debet in se continere dilatandum propositionem spirituali informationi subservientem v[el] si panegyrica concio est, Laudem illi9 Sancti ex alia materia collaterali illa[e] ma[teri]a[e] quæ habe[tur] in [pro]positione. Atq; tales inserere diggressiones bonis concionatorib9 Laudatissimum e[st] quæ non solum post exordium. Sed v[el] in medio [con]firmationis[!] v[el] ante Epilogum ponun[tur] v[el] aliquoties repetun[tur] ut dictum est.
Suavitas 4ta
De modo Tractanda[e] Confirmationis per Allegoriam insupradicta [Con]cione
1mus modus e[st] cum [pro]positio assumitur allegorica atq; ad illam allegoricam [pro]positionem confirmandam figura aliqua ex sacra scriptura veteris v[el] novi Testamenti sumi[tur] atq; applica[tur] partim combinatione doctorum partim ipsa ingeniosa inventione partim petito nexu exsimilis scriptura[e] combinatione tales illa[e] sunt [pro]positiones nobilissimorum concionatorum in die Parasceves quorum un9 [Chris]tum patientem in tota sua passiones[!] inter keones efferos Danielem e[ss]e dicebat. Propositiones assumpsit quemlibet Leonem tanquam symbolum assumedo addenotandum mysterium Passionis talis et illa alteri9 concionatoris, [Chris]t9 in Passione sua Fili9 [pro]dignus, quod quia{stor. 197 – файл 0403}
durum videbatur auctoritate Divi Chrisostomi suam Propositionem tueba[tur]. Atq; p[er] explicationem illi9 Historia[e] de Filio [pro]digio zelozissimam formavit concionem, quamlibet partem Historia[e] parti Passionis [Chris]ti applicando verbo ubi [pro]positio sumi[tur], allegorica, ex sacra scriptura allegoria desumenda est, in confirmatione, Et quo magis allegoriam ingeniose explicueris, quo magis erudite eo laudabilioreris[!] etsi fervor accesserit zelusq; et spirit9 D[omi]ni in Cathedra, non trunc9 stabis, nec anani loquentia sacrum pulpitum denonestabit.
2dus modus est Q[uan]do [pro]positio allegorica sit v[el] etiam simplex, in confirmatione dilata[tur] et [pro]ba[tur] scriptura, quæ [per] moralisationes tracta[tur]. Moralisationes illa[e] eo meliores sunt quo sibi magis coherent advocem quod ut bene fiat Rhetorica arte opus est. Et Tu olim nota quæ sæpissime deformandis transitionib9 docuim9.
2do moralisationes optima[e] qua[e] vitam hominum describunt magis et genuine exprimunt, Rhetores hoc apellant officium [per] imitationem actionis, quod adeo arridet Palato audientis, ut illi nihil unquam sapidi9 ad ferri possit. Quomodo illa[e] formanda[e] sint et unde petenda[e] innuide Homilia.
3ti9 modus est. q[uan]do scriptura inconfirmatione [per]moralisationes eq[ui]dem tracta[tur] ut pri9, sed illa[e] moralisationes et scripturarum interpretatio ad illam [pro]positionem, qua[e] post exordium posita est collimant tenduntq; quod omnino non impossibile haberi, tamen sine labore atq; hoc omnis scriptura potest.
Читайте також: Подолання «мирського зла» як шлях до справедливості
4tus modus Trctanda[e] confirmationis est Per Dialogismum dum aliqua scriptura v[el] p[er] allocutionem et Responsionem auditorum, v[el] acutoris illi9
{stor. 197a – файл 0404}
scriptura[e], v[el] cui9cunq; dilata[tur] hic te moneo Rhetor iudicij ne forte aut [Chris]tum aliq[an]do increpes, aut min9 competentem Dialogismum et moralisationem incongruam adferas. Ad eundem modum revoca[tur] tractatio illa qua[e] fit p[er] Figuram subiectionis, responsionis, Contentionis, etiam et descriptionis Protopopæia[e], Etopa[e]ia[e], Parmatographia[e] de quib9 omnib9 infra cum de affectu dicendum est.
5tus modus e[st] tractanda[e] scriptura[e] et confirmationis v[el] Imaginationis q[uan]do vg devirt[a]tem v[el] de Combinationem scriptura[e] confirmat, adeo ut singula pars imaginationis suum habeat textum, taliter posse imaginationem formare vg de gloria Dei, in Ecclesia militante ex varijs textib9 de eadem gloria.
6tus modus est Tractanda[e] Confirmationis p[er] Expolitiones Oratorias qua[e]ris hic[!] q[ui]d sit expolitio Oratoria? Respondeo: e[ss]e dilatationem alicui9 propositionis 1mo p[er] sensus synonimos aliq[uo]t, tum [per] rationem adiectâ ratione rationis, demum data unâ v[el] Duab9 similitudinib9 Exemplum aliq[ui]d et auctorit[a]tem alicui9 assumes. Tandem deductio et conclusio Ipsi9 propositionis qua[e] dilata[tur] sub sensu synonimo forma[tur].
Nota hic hanc deductionem ut fiat artificiose omnes Rhtores et Ecclesiastici idem docent et observant, quod debeat e[ss]e subsensu synonimo ne earundem vocum repetitio v[el] te defectus arguat v[el] mala[e] pervsionis de erudito auditore cum enim confirmatio p[er] expolitionem oratoriam forma[tur] debet inprimis ipsa [pro]positio uno autduob9 sensis synonimis dici; 2do debet ratio peti v[el] a causa v[el] ab effertu v[el] ab adiunctis. 3tio ei9dem rationis dari ulterior ratio etsi a Sacro oratore adhibetur utrumq; artificio ex illis trib9. 4to deinde appona[tur] sacra
{stor. 198 – файл 0405}
Historia pro exemplo auctoritas v[el] interpretatio auctoris.
Ultimo deductio sub sensu synonimo claro tamen. Expolitio autem oratoria non solum tunc est dum omnes [prae]dictæ partes ponun[tur], sed dum modo aliqua[e] bene enim et alij formant suas conciones et orationes dum pri9 [prae]misso simili et aliquibus rationibus demum pulchra Transitione formata ad ipsam Deductionem veniunt quam firmant doctore aliquo et sacra scriptura. Proinde quomodocunq; varie[tur] [prae]dictum artificium, aut cum nontegrum poni[tur] vim tamen suam et elegantiam obtinet.
7mus modus est. Per Prothasim et Apodosim cum scilicet in prothasi una v[el] aliquot scriptura[e] expenduntur, tandem [pro]porcionate forma[tur] apodosis, hocq; artificium etiam Panegyricis Concionib9 subservit, variatur autem. 1mo enim ab alijs cuiq; Prothasi sua odditur apodosis adeo, ut sa[e]pi9 repetita prothasis tali ter quoq; subiunctas habeat applicationes 2do alij post quam sufficientes Prothases explicuerint plures v[el] unam Apodosim illis omnib9 v[el] plures subiungunt ita, ut applicationum ordo Thesium eundem servet ordinem 3tio Non nulli pri9 suam ponunt apodosim, tum interiectâ [pro]thasi secundo et firmi9 suam repetunt Apodosim 4to Non nulli [prae]cipue cum prothasis sit plurium partium cuiq; illi9 parti statim suam subiungit applicationem.
8vus modus e[st] dilatanda[e] Confirmationis cum vg singulum argumentum in illas partes quas tractanda ma[teri]â continet oratorie dividi[tur] et demum sic veluti antecedente dilatato ad deductionem devenit orator atq; simili artificio 2dum et 3tium argumrntum.
9nus modus e[st] Cum Per Contraria et Antitheses
{stor. 198a – файл 0406}
aliquod argumentum dilata[tur] Antitheses hic cum dixi oratorias hic e[ss]e volo non nimium scholasticas, meminisse tamen orator debet ubique sacri textus ne verba loquatur sed Dei Spiritum.
10 modus e[st] tractandi argumenti in [con]firmatione [per] syllogismum quique partitum v[el] tripartitum cum scilicet maior aliqua poni[tur] et supra minor, itidem eadem sacrâ litera firmatur, v[el] saltem doctore et tam maioris quam minoris da[tur] ratio, eandem ad deductionem descendit. Itaq; hi mihi viden[tur] modi et utiles et frequentati, reliquos et me et vos docebit usus plures tamen non facile invenerim, qui ad [prae]dictos non omnino referan[tur] adeo, ut v[el] apellatio v[el] phrasis tantum diversa sit et sub nomine alio res eadem.
Collige hic primo Circa scriptura[e] usum sæpi9 enim inculcavi debere Oratorem Sacrum uti [pro]bationib9 et Scripturâ. Sciendum tamen quod illa [pro]batio laudabilior sit cum scriptura min9 tuam rem videa[tur] indicare, sed veluti disparat9 creditur e[ss]e text9 et demum indeductione [per] combinationem v[el] Interpretationem scriptura[e] clarissime [pro]posita auditori exponi[tur] [pro]positio ut vg cum velles illam [pro]positionem Żezadna ozdoba niedługo swiatu trivaiąca probare illa scripturâ ubi [Chris]ti facies resplenduit sicut sol et vestimenta ei9 sicut nix. Per vestimenta intelligeres illam gloriam, quam terreni homines exambiunt, satis equidem decoram quia decore suo et candore nivi comparatam quod Doctoris alicui9 firmares auctoritate. Tum quam illa incerta sit deduceres, quia [pro]xim9 sol hanc dissolvat nivem, facies sicut sol, vestimenta sicut nix alba. Imo etiam inquocunq; decursu licet non pro principali [pro]batione pona[tur] scriptura, eo tamen melior est,
{stor. 199 – файл 0407}
quo ingeniosi9 applicatur.
Collige 2do Propositiones qua[e] eruun[tur] ex stemmate non debere e[ss]e aut nimis superbas aut futiles quales illæ swięty promienisty ten swięty umiał poziemi chodzic prosze was naspeciat Baranie rogi. Et będę częstowat nożkami do ostrego pieprzu et alia futilia ut ita dicam pia deliria. Deinde cavere debet sacer orator in sua [pro]positione quod Imaginationem defendat, undeâre medicâ et quæ aulicis non bene olent caveat [pro]positiones aut non nisi rarissime et exquisito conceptu ornatas adhibeat interquas optima illa cui9dam est qui post Bacchanalia dixit: Pisaliscie grzesznicy inderso [Chris]ti peccata vestra, alias Sclavonice на хребті моєм ділаша грішници беззаконїя tum ille pulverem Davidis addelendum iniquit[a]tis characterem [pro]posuit etc.
2do Caveat et mature secum dispiciat ne in [pro]positionesit quod vel risum v[el] affinit[a]tem ridiculi alicui9 [pro]verbij moveat v[el] facili interpretatione etiam prudentum mereatur cachinnum.
3tio Cum ernitur [pro]positio ex stem[m]ate non eq[ui]dem debet e[ss]e nimium coacta sed tamen si erudite loqui velis insperata unde vg si itidem contineat [pro]positio quod tema et q[ui]dem aperte vitium apud eruditos est.
Collige 3tio eosdem e[ss]e modos sumendi exordia ad conciones dicendas, quos docuim9 circa orationem optimus tamen ille est cum combinatio plurium Evangelicorum textuum tuam infert [pro]positus [pro]temate text9 deducitur: Tandemq; ipsa non coacte effluit propositio huc itaq; referas exordia per eruditiones, [per] Contraria, p[er] rationes p[er] similitudines p[er] discursum, p[er] tractationem
{stor. 199a – файл 0408}
ipsi9 rei qua[e] e[st] in [pro]positione quod nostri Rhetores dicunt exordium e[ss]e ex viscerib9 causa[e].
Collige 4to sæpe omitti exordia inplerisq; concionib9 qua[e] tamen omissio diversum concionandi modum non invehit, hæc breviter de 2do Concionum modo.