Попередню частину праці читайте за посиланням: Romanus Timkowsky. De Virtutibus Graecorum et Romanorum
Sed quid tandem dicam de pulchri sensu eorum admirabili et plane divino, qui nativa quadam simplicitate et venustate temperatus est, semperque ad summam perfectionem nititur? Venit autem ille partim a poetarum vernaculorum, praesertim vetustiorum, frequenti recitatione, partim ab educatione puerorum musica et gymnastica, quum eoium unusquisque, si ingenuus videri vellet, canere, fallare et lyram pullare deberet; tum etiam ab opinionibus et narrationibus de diis, locis sacris et rebus gestis majorum, quae et semper memoriae Graecorum inhaerebant et erant coloribus poeticis adumbratae. Quid dicam denique de ardentissimo eorum amore non solum erga suam cujusque civitatem sed etiam erga totam patriam, ejusque libertatem, incolumitatem et gloriam? Verum hae rarae et benignae naturae dotes permixtae erant cum multis, iisqoe gravibus vitiis; modo vitiorum nomine audire possunt ea, sine quibus neque ipsa bona illa existere potuerunt. Scilicet Graeci incitata imaginandi vi, et vehementi spiritus perturbatione abrepti, saepe numero levitati, inconstantiae et temeritati se exponebant. Hinc fluit perpetua eorum vanitas, hinc fluit quoque nimium studium erga hujusmodi res, quae non tam utilitate et fructu, quam pulchra specie se commendant; ut haud multum a vero aberraturum te putes, si cum sacerdote illo Aegyptiorum apud Platonem dicas, Graecos semper pueros fuisse, neque quemquam Graecorum senem extitisse. Imo peculiaris ingenii Graeci virtus praecipue consistere videtur in idearum ubertate, subtilitate, mollitudine et venustate, simulque, propter miram, quam habebant, sensuum habilitatem et dexteritatem, in earum expressione perfectissima; ergo magis in rerum formis et phantasmatibus, quam earum vi, usu et pondere.
Читайте також: Юрай (Георгій) Папанек. Історія словацького народу
Haec eadem Graecorum natura luculentissime perspicitur cum in aliis negotiis, tum vel maxime in rerum civilium distributione et moderamine : si quidem civitates Graecae et simplicissime constitutae, et tanto libertatis amore incensae erant, ut in illis coetum hominum, ad vitam vere socialem nondum adsuefactorum, non possis non cognoscere. Munia et officia civium haud dum erant bene et distincte separata et definita; magistratus nondum eo pervenerat, ut sive sua auctoritate, sive legum vi plebem ad obtemperationem et obsequium absolutum adduceret; opulentiores et ditiores nunquam cessarunt opprimere eos, qui essent minus locupletes; multitido otiosa, inquieta, impatiens imperii, et ut rebus secundis effrenata ac dissoluta, ita duris nimis vehemens et acerba. Quibus rebus vix fieri potuit, quin disciplina civilis subverteretur et pessum iret, reipublicae vero administratio in aliam atque aliam subinde formam mutaretur. Exemplo nobis esse potest vel sola Syracusana civitas, quae nullum omnino regiminis modum inexpertum reliquit, quum et reges ac tyrannos habuisset, et paucorum paruisset dominationi, et nunc democratia, nunc ochlocratia usa esset. Ipsae leges Graecorum perlinebant potius ad vitae privatae incolumitatem, aut religionum sanctitatem, quam ad universae reipublicae ordinem, integritatem et falutem. Atheniensium et Lacedaemoniorum civitates reliquas omnes reipublicae temperatione rerumque gestarum gloria longe superarunt; neque tamen alterutra earum diu eum felicitatis aut potentiae tenuit gradum, qucm ut consequeretur, neque viribus, neque opibus pepercit. Et Lacedaemonios quidem in perniciem traxit nimia et coeca magiflratutim atque omnium omnino natu majorum veneratio' nam Ephori hoc more freti, potestatem suam magis magisque proferendo, tantam demum nacti erant audaciam, ut omnia ex animi lubidine facere non dubitareat Athenienses contra populari maxime imperio, cui tantopere dediti erant, misere perierunt. Manfit tamen diutius Lacedaemoniorum civitas eam, nisi fallor, ob caussam, quod ejus leges et instituta ex majorum potissimum moribus depromta essent; quum Atheniensium respublica, qualem Solon sanxit, magis ex meditatione et egregia erga cives volantate, quam prudentia et diuturno rerum usu constituta fuisse videatur.
Religio Graecorum constabat partim ex narrationibus et fabulis de diis patriis, quarum fontes latent vel in rerum memoria, vel in priscorum hominum philosophematibus, vel denique in poetarum fictionibus, partim vero ex deorum sacris et cerimoniis. Atque hic est campus ille amoenissimus, in quo praecipue se explicuit ubertas et venustas ingenii Graeci; vix enim alia res tam vivide ac perspicue exprimere et quasi ob oculos ponere potest populi alicujus sive sensus, ab ipsa natura ingenitos, sive vitae cultum, quam opiniones populares de Numinis Summi natura et dotibus. Fuerunt igi tur dii Graeci ad ipsorum Graecorum indolem formati, nisi quod omnia et in majus aucta et eximie exornata sint Videbis itaque eos caussarum externarum influxibus nimis expositos, inconstantes, vanos, modo mites et teneros, modo truculentos; videbis ingeniosos, hilares, nunc lenes et placidos, nunc magnos spiritus ducentes: quales nimirum ipsi Graeci fuerunt. Colebant autem singulae civitates non solum com
З фотокопією праці можна ознайомитися за посиланням.