Іларіон Ярошевицький. Arbor Tulliana Iasinsciano
PARS [pri]ma
TULLIANÆ ARBORIS
FRVCTVS [pri]mus
de Figuris novis.
Neo Rhetoris ad admirationem
de Figurâ Cognitionis.
COGNITIO gra[e]ce Gnosis, quo ſimplicem aliquam Actionem animi apud ſe vel per ſensum externum exprimis actu v[erbi] g[ratia] verbo agnosco, intelligo, ſcio, experior, ſentio, audio, video etc: ſic Cicero nunc intelligo neminem tam ſtultum fore. Virgil: nunc ſcio quid ſit amor.
In Ephitaphio Pater ad Filium min9 ſui amante[m]
Intelligo. Unum hoc rogas.
Mi nate
ne ist hinc exeam.
{stor. 5a}
Sepulchrum pro illo ambire debeam nescio, an recusare. Nemo illi ſtatuam erigat, ſufficit hoc cadaver.
Inantiqua ſepulchri Inscriptione
Ne scio
non ad me pertinet
Supra tumulum celeberrimi Pictoris q[ui] vocaba[tur] Mutus
Mut9 est Pictor
Pictura loquitur
Neutrum audio
/–/ –/ /–/ /–/ /–/ quod discordia Cives
Perduxit miseros, en queis consevim9 agros
Seneca in exclamatione contra Parentem qui Filios ſuos reddiderat miseros ut illos faceret Romanos misericordes, ſeu oculis pedibusq; adempsis calamitosos in publicum proſe ſtipem conquisituros mittebat: Intuemini huic erutos oculos! illi effractos pedes! quid horrescitis? ſic iste misere[tur].
ſuper ſepulchro antiquo
ſpectate posteri
ſic eritis.
Ha[e]c vehementiſsima est, ſi iunga[tur] Hypotiposi sic Seneca: In dignat9 luxui Romanorum, aspice culinas nostras, et Concursantes inter Tot ignes cocos nostros, unum videri putes ventrem cui tanto tumultu compara[tur] cib9. Aspice veterana et plena
{stor. 6}
multorum ſæculorum Vindemijs horrea, unum putes ventrem, cui tot Consulum Regionumq; vina condun[tur].
NUMERATIO cum dicis numerare recensere etc: v[el] numerum rerum ut personarum tractas, termino numerali v[erbi] g[ratia] duo, tria, quatuor nihil etc: Sedecias excæcat9[!] in captivitatæ Babylonica: numerabo mala mea, amisi regnum Liberos, nunc ipsas etiam amisi lacrymas, non ipsos habeo oculos quib9 poſsim mea mala deplorare, fons ipse Luctuũ meorum obstrict9 est, et nunc maxime exundat ipsa ad Damna mea ca[e]c9 ſum non illa poſsum videre sed poſsum numerare; adeste digiti vices oculorum ſupplete.
Andromacha captiva ſtans ad Sepulchrum Hectoris quo Filium Astyanacten abhoste celare exaggeratura cladem ſuorum apud Senecam in Troade.
en intuere? Turba quæ ſum9 ſuper
captiva, tumulus, infans.
Penelope apud Ovidium.
Tres ſum9 imbelles numero sine virib9 uxor
Laertesq; ſenex, Thelemachusq; puer.
Hæc eadem pra[e]clare fit cum numerum invenis ubi non est v[erbi] g[ratia] ſi dicas duo eſse ubi non nisi un9. Supra tumulum Fescennij[!] totâ vitâ poculis addicti.
Sta viator
Cum hic unum mortuum legas
duo hoc ſepulchro iacent
nimirum hic Fescennius
et cum eo ſepeli[tur] ebrietas.
{stor. 6a}
Eadem adhuc insigniter permisce[tur] oppositioni v[erbi] g[ratia] si unum et omnia v[el] aliquot et plurima interſe misceas. Sic de Argo centoculo dum ſoporiferâ Mercurij virgâ tangere[tur] omnes ultimo[!] in Mortem Sopore claudente. – – centumq; oculos ha[e]c occupat una. De Catone quem ante bellum Pharsalicum dum adit profundâ Nocte Brutus.
Invenit insomni voluentem publica cura
Fata virum casusq; Urbis cunctisq; timentem.
Securumq; fui – – – Lucan9 Lib: [secun]do
Ulyſses dum apud Andromacham inquirit ubi natus est? ubi hector? ubi cuncti Phryges? ubi Pryam9? unum quæris ego qua[e]ro omnia.
De nocte dieq; Baldvinus
Sic nox centoculo quam vis oculatior Argo
plus uno cernit lumine lusca dies.
AESTIMATIO Cum dicis te a[e]stimare, pretiũ alicui9 habere etc: vg# de Milite insigni: habes Tui pretium quia ipse non habes an ſic te magni gloria[e] vendis, periculo Tuo placet famam ex con[-]servata Patria vita mercari. Omnia illi uni impendis; Te ipsum.
Ha[e]c raritatem habet et fit Paradoxum, cum mala pericula et ipsum flagitium a[e]stimam9 infinem aliquem; Poſset vocari a[e]stimatio malorum ſic vg, de [Chris]to Domino crucifixo: O certe neceſsariũ Ada[e] peccatum! quod [Chris]ti morte deletum est!
{stor. 7}
O Felix culpa! qua[e] talem meruit habere Regemptore[m]. Lucan9 ut Neroni post bella civilia Cæsari aſsentare[tur].
Quod ſi non aliam venturo fata Neroni
Invenere viam, magnoq; a[e]terna paran[tur]
Regna Dijs ca[e]lumq; ſuo ſervire Jonanti[!]
Non nisi ſa[e]vorum potuit post bella Gigantũ
Iam nihil o Superi qua[e]rimur ſcelera ipsa nefasq;
Hac ma[e]rcede placent.
Apud eundem Brut9 ad Catonem iturũ inbellũ civile.
– – – quis nolit ab isto
Euse mori, quam vis alieno vulnere labens
Et ſcel9 eſse tuum – – –
De apicula in ſuccino martiali Libro [quar]to.
Et latet et lucet Phaetonti de Condita gutta
Ut videatur apis nectare clausa ſuo
Dignum tantorum pretium tulit illa laborũ
Credibile est ipsam ſic voluiſse mori.
Idem de Mutio Scevola quem Porsena Romam regredi iuſsit foco illi ſubtracto dum etc:
Urere quam potuit contempto muti9 igne
Hanc ſpectare manum Porſena non potuit
Maior decepta[e] fama est et gloria dextra[e]
Si non errasset fecerat illa minus
Et aliquando de Facundiſsimo in ſenatu Oratore
Ut Tua contorto properat Sententiâ nodo
Vix loqueriscum ſponte tuum ſtat[!] quisq; tropheũ
Et vicini gaudet quia Te victore ſuperbit.
De quodam insigni victore dum militat.
– – – quoties rapereris[!] ad arma
Sponte tuâ voluerê manu turca[e]q; Geta[e]q;
Tanti pra[e]da Viri gaudebat vulnere Byston
Victorem ſpectare ſuum et Mucrone notari
Hectoris fortuna fuit non ultima Thracum
Mors inter pra[e]clas inter Monumenta Cicatrix
Inter [prae]cipuas numeran[tur] vulnera pra[e]das
Qua[e] tuus adversis inflixit fontib9 ensis
Lucrum erat AEnea[e] Roſsi libaſse mucrone[m]
Nempe tu9 rigidum comitat9 spirit9 ensem
Hostile ingens intrabat pervulnera pect9
Addebatq; novas animo tum verbere vires
Et ſtimulos fugiente metu p[er]vuln9 apertum
Inspecto vultuq; tuo clypeoq; manuq;
Optabat iam Turca Mori nec plura videre
Mens erat, herois pulchro defixus in ore
Victori vitam quam displicuiſse videbat
Ultro ſpernebat nec fatum ſensit adeſse
Et Mors illa fuit lethi[!] cognomine digna
Quali nil poterat contingere Leti9 hosti
Dicam quod Sentio dicam clarius etc:
{stor. 8}
Dicam insigne recens adhuc
indictum ore alio
Favete linguis carmina non prius
Audita Musarum sacerdos
Virginib9 puerisq; canto. Horati9
INSCRIPTIO Supra residuum domûs parietem ſupter quem ſpons9 ſponsaq; igne fortuito duo ſimul nuptias et vitam finierunt.
Sta viator et luge
Grande vulcani enarro facin9
Anchisen ex igne Æneas
hic
Sponsum ſponsamq; enuptijs ignis extulit.
INSTITUTIO Seu Doctrina qua[e] gra[e]ce voca[tur] Diadrachia cum dicis Te docere v[el] iubes discere, ſic quod Isvaldus Hybernia[e] Princeps bello cæs9 immobilis ſtetit: Discite terrarum Principes quantum vobis post obitum in vos ipsos potestatis est. Isvaldo post mortem Romæ inscriptio legitur.
Hospes disce novum mortis gen9 improba felis
Dum trahitur, digitum mordet et intereo.
AFFIRMATIO Græce Cathaphosis quâ dicis te affirmare v[el] aſsentiri etc: v[el] ſimilib9 verbis affirmationem v[el] aſsensum[!] ignificantib9 ipsum dequo dicis, luculenti9 aſseris vg Cicero est Labor pericula magna fateor, multæ insidia[e] ſunt bonis ſic est
Acerba fata Romanos agunt
{stor. 8a}
Orphe9 Calliope genus {Horat}
Aeternum fieri nihil
Iterum in Epitaphio cuiusdam
ſta viator
quid quid est
nihil est.
NEGATIO Priori opposita contrario modo procedit, ut ſi dicas te negare diſsentire etc: Cicero, nego eſse quidquam a Testib9 dictum
In Epitaphio
non ſum
non fueram
INSCRIPTIO Cum te dicis aliquid inscribere incidere quare respiciend9 erit tibi loc9, quo ſcribas etc: Hac pulchre ſententiæ v[el] animadversiones morales inscribuntur.
De quodam Sarmata habente proſtemmate tres hastas carceri a Svecis incluso: Ast ego Heros invicte trium phalib9 tuis hastis, duo in illi9 Carceris exaro limine. Primum nullas poſſe tantas angustias eſse, in quib9 maximæ virtuti nosit loc9 et gloria[.] [Secun]dum quod ita vires Leoni Svetico alleveris, ut nec Te diu ſervare potuerit nec perdere.
Patris Sarbievij Libri [quar]ti oden [pri]ma Polonico reddens Idiomati quidam.
{stor. 9}
Wieczną na wielkiey Krępakowey skale
Rysuię piosnkę umieyciez ią cale
Potomne Czasy, niewinne dziewczęta
Niech ią y pozne ſpiewaią wnuczęta
Prozno Polacy miasta muruiemy,
Prozno y Zamky do Zamkow lączemy
Iesli w kosciołach pustki a wyniosłe
Swiątnic Fabryki chwastami zarosłe.
RETICENTIA gra[e]ce Aposiopesis cui9 celebratiſsimum exemplum apud Virgilium, dum Neptun9 contra, ventos insolentes. vg
Quos ego? Sed motos pra[e]stat componere fluct9.
Epitaphium Attilæ
Hic iacet Attila
Numinum flagellum
tu nosti reliqua.
PRAETERITIO quâ Te dicis nolle dicere aliq[ui]d, maxime dicis.
In Inscriptione Herodoti historici qui multa falsa veris insperſit.
Hic iacet
Herodot9 hystoriograph9
non dico mendacem fuiſse
ſed Perverſorem. v[el] gra[e]cũ.
IURAMENTUM Quod est ſumme efficax valetq; ad motum, [prae]cipue ſi res magnas, et ſi non viventes Iuramento cites, ſed huic rar9, et non niſi
{stor. 9a}
Instar Figura[e] Solus in scena Locus. Dido apud Virgil: ad Æneam: Per[!] Te has lacrymas dextramq; tuam, te iuro per Filij Manes, Numina doloris Mei.
{stor. 9a}
Instar Figura[e] Solus in scena Locus. Dido apud Virgil: ad Æneam: Per[!] Te has lacrymas dextramq; tuam, te iuro per Filij Manes, Numina doloris Mei.
In Inſcriptione ſepulchri
Per manes meos iuro nihil morte tuti9.
Apud Senecam in Troade Hecuba
Testor Deorum Numen adverſum mihi
Patria[e]q; cineres, teq; Rectorem Phrigum
Quem Troia toto conditum Regno tegit
Tuosq; manes quo ſtetit ſtante Ilion
De antiquo gra[e]co insigni Oratore
Quanta ſpiravit vivens, Gra[e]cia teſsis erit.
ANIMADVERSIO ſeu Reflexio gra[e]ce Epithaſis in re dequa dicis, consideras aliquam circumstantiã particularem, et istam cum eadem comparas. Sic Cicero contra Pisonem: obrepsiſti ad honores com[m]endatione fumosarum imaginum etc: (:ecce res dequa dici[tur]:) quarum nihil ſimile habes [prae]ter colorem etc: ecce Reflexio. Seneca ad Ciceronem Tu intrare illum ſenatũ poteris o Tulli, in quo Pompeium nonſisi visur9: Tu illam togam induere, qua[e] alijs ceſsit.
Hecuba captiva: Regina quondam ancilla nunc Tua.