Сторінки 10-15a (Arbor Tulliana Iasinsciano)

Arbor Tulliana Iasinsciano - підручник з риторичного мистецтва, написаний 1703 року одним з викладачів Києво-Могилянської академії, імовірно - Іларіоном Ярошевицьким. Наразі здійснюється розпізнавання рукопису і вже на початку 2013 року ми викладемо у відкритий доступ перші текстові уривки цього твору

Іларіон Ярошевицький. Arbor Tulliana Iasinsciano

PARENTHESIS Pulcherrime p[er] hanc observata (:ut dicebam:)

Дивіться також: Jaroszewicki Hilarion (Ярошевицький Іларіон). Arbor Tulliana Iasinsciano...

{stor. 10}
circumstantia Particularis effer[tur] alicui9 rei[.] Sic vg Ovidius

Brachiaq; in Cœlum quid non videt:) irritatendit
– – – in Iugulo v[el] pectore telum

Conde meo iugulumq; ſimul, pectusq; reflexit.Epitaphium Ariſtoni Epicureo, quorũ vita erat voluptarie vivere.

Parenti natura[e]
corpus
Animam non habuit
Ariston restituit.

CORRECTIO Quâ ſupra pro prium dictũ reflectis. Epitaphium mulieris ad lacrymas et compotationes [pro]na[e].

Iucundus Libertus
Uxori bene ſua[e] mærenti
erravit bene inquam sepulchrum ma[e]renti
potuit

REPETITIO vehementi9 ſe reflectit vg Seneca O lares! miseri lares!
Apud Tragedam Andromacha ad captivam quoq; Nos Hecuba! nos, nos Hecuba lugendæ[ ]ſum9.
ADMIRATIO Ha[e]c est fortis quoq; reflexio ſupra novitatem v[el] granditatem rei vg miror [pro]digio mihi est.
Seneca de Mutilatis a Parente Filijs, ut citi9 medicando impetrarent:

Novum monſtrum integer alitur debiles alunt
De Isvaldo iam cæſo ad huc ſtante: Prodigiũ mortus e[st]
{stor. 10a}
non ca[e]cidit Superi! qui nunc quod ſtetit, an nun[c?][!] prolapsurum aliquando viſuri estis[.] In Troade de Pyrrho ad Polyxenam gladio percuſsur9 eſset, illi9 tum formæ tum Indolis aspectu retardato.

Novum monstrum Pyrrh9 ad ca[e]dem piger
In Epitaphio Romæ
Miraculum
hic vir et uxor
non litigant.

EXCLAMATIO Qua[e] ex priori nasi[tur], ſic enim qua[m] nobis aliquid inſolitum respicientib9 admiratio deficit exclamam9.

Martialis de Leone qui puerum voraverat
Exclamare libet crudelis p[er]fide pra[e]do
A nostra pueris parcere diſce Lupâ.
Cicero o miserum et infelicem illum diem! o
falsam spem! o volucrem fortunam!
Epitaphium
O genus humanum Lacrymabile triſte caducũ
Quod vivens miserum, post obitum cinis est.

EXTENUATIO Quâ aliquid extenuas, cum dicis Te aliquid minuere demere gloriam etc: vg nemiremini auditores facta illi9 etc: v[el] nihil grande aggreſs9 v[el] vilia perpetravit.

Medea postquam exaggeraſset antiquam immanitatem ſuam novam contra Maritum ſusceptorem ex illo Filiorum cædem minatur:

/-/ /-/ memoravi levia nimis

{stor. 11}
Hæc virgo feci gravior exsurgat dolor
Maiora iam me ſcelera post part9 decent.
Inscriptio ſupra ſepulchrum.
O quam ridiculum est quis ſim fuerim ve[!] rogate
Cumq; tibi qui ſis, noscere cura levis.

MEMORATIO Quâ dicis Te aliqu[o]d meminisse vg Memini cruenti ſceleris, habeo in animo id, quod tibi ludo quodam crudelitatis amiſsum est.

PRAESAGITIO Cum dicis vaticinor auguror etc: v[el] ex qua cunq; re vaticinia ſumis, ha[e]c etiam valet [prae]cipue in laudib9, ſi vaticinaris famam plaus9q; insequentes annos.De Rege Polono Ioanne III iam defuncto Turcar[um]domitore.

Auguror plenusq; fidei pronuntio: vives Regum
Maxime in auro Phydia[e], ingemmis Lysippi, in
argento Praxitelis, non uni9 Apellis tabulas animabis, ſpirabis in animis, desiderari tamen non desines. Omnib9 loco excusationis erit victorib9, quod proceſseris, quibus[ ]vis umbram facies triumphis.
De Pra[e]side Libris editis Com[m]endatiſsimo.
Auguror Antiſtes doctiſsime quanquam omnes de te taceant pulcherrimi illi et ex tota fermè antiquitate Lecti Codices hoc est immortalia illa tua[e] gloria[e] Monumenta, quib9 publici prælij officinas toties fatigaſti pl9 omnib9 de Te loquen[tur] disertiſsime

{stor. 11a}
pro Rostris et libertate Paræneses, Tua[e] Leges vivendi erunt posteris, et perenne ingenij tui prodigium. Ibunt in a[e]vum tam erudita[e] paginæ neq; ita conticeſcent, qua[e] ita fortiter pro DEO et Patria loqui a Te didicerunt. Immortales excitabit calores, in Lectorum animis, cælesti quodam igne ardens ſuada tua, - quam illis feliciſsime impreſsisti. habebunt clypeum virtutes, quo integritatem ſuam tueantur: Discite posteri quâ voce aures Principum, quib9 oraculis Senat9 Maiestatem implere debeant. Habebunt insequentes perennem domi fontem, ex quo non Milesias tabulas sed ſolidam civis ſapientia[e] eruditionem hauriant, non uno legeris a[e]vo, et inter Magnorũ Nomina Scriptorum, memoria Tua de mortalitate triumphabit.
Seneca. Nescio q[ui]d anim9 grande [prae]sagit malum ſupra tumulum antiquum.

Audi viator
quid hic tibi e ſepulchro dicit
vixi ut vivis
morieris ut mortu9 ſum.

DUBITATIO Cum te dicis dubium ad ferre v[el] dubitare ſic vg de Parrhasio, qui excruciatũ depictur9 Prometheum ſubditum illi9 instar torsit ut ex illo pingeret: Dubium inter ista ſtudios9 ne Parrhasi9 pingat, an tortor sæviat. De Julio

{stor. 12}
qui ſuorum ipse bellorum Historicus. Dubito min9 ne an mai9 sit tot triumphos referre, q[ua]m scribere; tu utrumq; fecisti, omnes hostes tuos quemadmodum in campo Martiali tuo gladio, ita in paginâ tuo calamo proſcripsiſti.

INQUISITIO Quâ de aliquoqua[e]ris vg Cicero Nunc qua[e]ro abste, quare Patrem ſuum Roſci9 occiderit, qua[e]ro quando occiderit etc.
INTERROGATIO Etiam aliqua inquiſitio sed magis vehemens est et imperiosa.

Quo quo ſcelesti ruitis aut cur dexteris
aptant[ur] enses conditi
{Horat[ius]:} Furor ille ca[e]c9 an rapit bis acrior
an culpa responsũ date.Supra te mulcti tumulum.
Quo non mors properat?
frustra fugit mare
Immensa naufragium facies.

RESPONSIO Quâ dicis Te respondere v[el] referre responsum vg Epitaphium.

q[ui]d agam requiris?
tabesco
Scire cupis quis ſim?
Fui.

INTERPRÆTATIO est cum aliquid interp[rae]taris hoc est vg De Sereniſsimo Ioanne III Polonia[e] Rege. Nunc Patria Hectorem, Scipionem, Alcidam hore[m] te coronavit.
Ad obiurgatorem: Tunc flagitijs deditum, hoc est qualis tu ipse es dicere voluiſti: Tunc ambitionis ſa[e]vitia[e]

{stor. 12a}
accusasti, interprætor te, dixisti quæ Cogitas, procul ha[e]c a me crimina, neq; tam prope admitto ut in mentem veniant, etiam et aliũ illorum accuſem.

OCCUPATIO gra[e]ce Hypopphore seu Catha[-]lepsis ſummam vivacitatem habet qua ipse tibi obijcis aliquid maxime [prae]veniendo alterum, ne obijciat dum ipse id adferens[!] refusas[!].

Nun aliquis dicat mihi
Quid tu? nulla ne habes vitiaImo alio haud fortaſse minora. Horat[ius]:FICTIO Cum facim9 aliud imaginari ſibi quod non est unquam etc: vg 
Fingite vobis antiquam illam Urbem videre Lucem orbis terrarum, ſubito uno incendio concidentem.
Inquodam Epitaphio ſic

Finge te
eſse me
Melior eris
te et me.

Veluti diceret hic mortu9; quem ſi quis[!] transeundo viator legit, Mortis meminerit bon9 ſit futur9 qualis non erat.

IMAGINATIO 
Qua[e] exprimit aliquam agitationem mensis[!], et quasi furorem delusum vg
Auditis? an me ludit amabilis
imago vocis. Sarbierius

{stor. 13}
In Epitaphio Moresini Veneti.
Quænam Hedeæ lacrymabiles quatuor
Iustitia, probitas, fortitudo gratia.

EXPRESSIO gra[e]ce Ectyposis, quæ ut exprimat q[uo]d e[st], format cogitatq; e[ss]e quod non est. Sic exaggeratur9 Macilentum e[ss]e dicit: Putares cadaver angulare. Cicero de consule in Campania: Tanta erat gravitas in oculo ut illo ſupercilio Respublica tanquam Athlante cælum niti videre[tur]. Deſubita victoria vg Dixiſses hostiũ copias n[on] gladiorũ sed oculorum acie profligatus.

PROSOPOPA[E]IA Plane thaumaturga qua[e] dat ſermonem non vocem habentib9, ſeu cui9 vi inducim9 loqui irrationabilia, muta, non viventia vg Cicero ad Catilinam: Tecum Patria ſic agit, et quodam modo tacita loqui[tur], nullum iam tot annos facin9 extitit nisi perte. Sic dicim9 ſtatuas, hortos, vexilla, ſepulchra, aliq[ui]d loqui alteri.

APOSTROPHE Quâ nos loquimur cum ijs, qui non audiunt, nil min9 priori miraculosa, cumilla mutis linguam hæc ſurdis aures [prae]beat. Sic.
O fons Blandusiæ ſplendidior vitro
Dulci digne mero. Horat:
Martialis de iuvene decidente â domûs tecto ingelatam aquam, occiso: Ubi mors non est ſi iugulatis aqua[e]?

CONCLUSIUNCULA Qua[e] ſtringit ante dicta, cum aliquâ reflexione inopinata, ſeu qua[e] post dicta infert aliq[ui]d [prae]ter opinionem, vg Cicero de Clodio q[ui] in templo

{stor. 13a}
flagitios9 fuerat itaq; duas res Sanctiſsimam Religionem et Pudicitiam uno ſcelere violavit. Ha[e]c vides h[a]b[e]t particulas qua[e] illationem ſignificant, quales s[i]t itaq; ergo etc: sed hoc non ſufficit, nisi p[er] has aliq[ui]d in expectatum iam dictis adiungas. Martialis de leone Domitiani. Blande q[ui]b9 cunq; minorib9 animalib9 vg Leporib9 colludente.

Unde potest capta[e] leo parcere [prae]da[e]
Sed tamen eſse tu9 dici[tur] ergo potest.

EPIPHONEMA Vi ali cui9, illi9 rei quam dixisti infine acclamas: Valeri9 Maxim9 de Craſso contra Augurum prohibitiones inbellum contra Partos profecto, et ab illis cæso: Sic Dij Spreti exardescunt, ſic humana consilia castigan[tur] ubi ſe Cælestib9 pra[e]ferunt.

Supra Tumulum Iuvenis
I, nunc et viridi fide Iuventa[e].De[o] [Chris]to D[omi]no dum illudere[tur] Rege dicto. En Inquod Regi9 titul9 non valeat? Sol9 ut irridaris ſufficit.

Item. Iam nunc q[ui]d ſumma ſint nomina apud ſolyma[e]os? Regia appellatio illusio est, ſcilicet non blandiun[tur] nobis tituli ſed illudunt. Iam nunc verum aliq[ui]d ſummos crede titulos certe DEUS ipse ut illuda[tur] Rex dicitur.

Item. [Chris]tus Regium nomen â Solymæis ſimul et arundinem in manu obtinet vg I, et tecum reputa q[ui]d ex illis duob9 levi9 ſit. Vides q[ui]a Epiphonema p[otes]t e[ss]e exclamatio ostensio etc: et alia ex memoratis figuris, ſi infine p[ro] aliqua exclamatione illis qua[e] dicebas adhibea[tur]. 

{stor. 14}
COMPENDIUM. Per hoc colligi[tur] breviter q[ui]d quid plurib9 insinuatum, ſeu clari9 cum multa quæ pri9 ad tuleras tandem in unum compingis. Oedipus ipse Parricida et p[er] flagitium nat9 de Filijs ſuis.

Illis parentis ull9 aut a[e]qui est amor?
Avidis Cruoris, Imperij, armorum, doli,
Diris, ſcelestis, breviter ut dicam meis.Epitaphium Magnum illi9 Iusti Lypsij
Humana cuncta fum9 umbra vanitas
Et ſcena[e] imago verbo ut abſolvam: nihil.Item de Rudolpho Imperatore: Epitaphiũ
Mortu9 est Imperator maxim9
Imperavit vicit
Triumphavit
Dicam ſimul fuit.Item
Lege viator
Imperatorem militem
Scias Fuiſse Ducem
Cuncta ſimul refero hominem.

PERPLEXITAS quâ voluntas inter duo Contraria ſe ſe aspiciens cum utraq; habet ſuspecta, et neutrum vitare potest velut Hercules ante bivium ſuum deliberat v[el] quemadmodum navis inter duos fluctuat ſcopulos, et nulli allidi cupit. v[el] clari9 est, cum ė duob9 anxi9 hæres, q[uo]d eligas ſic

{stor. 14a}
Apud Senecam in Troade: Andromacha aut Filij ca[e]dem aut Maritum diſiecto ſepulchro aſpectura.

Quid agimus? animũ diſtrahit gemil9 timor
Hic nat9 illic coniugis Cari cinis 
Pars utra vincet.
In ſepulchrali inſcriptione Cornelij veneti
Loqui vellem et vellem tacere.

APP[RO]BATIO qua[e] priori ſuccedit nam dum ſe perplexitas expedit q[uo]d elegit probat. Sic agendum est. Seneca: bene est, abunde eſt. Hic placet pene modus.

IMPERIUM ſeu IUSSIO Cum aliq[ui]d mandas, iubes etc: vg Iubeo Te ſcribere. Cicero hac ipsâ Cathilinam ma[e]nib9 urbis Romanæ expulit eggredere ex Urbe Cathilina, Libera Rem publicam metu. Forſan imitat9 Senecam apud quem Creon Corynthiorum Rex, ad Com[m]endatiſsimam venefic9 Medeam
eggredere purga Regna lethales ſimul
Tecum aufer herbas libera cives metu
Hac ſæpe incipiunt Epitaphia vg
ſiste gradum q[ui]sq[ui]ses, ades dum viator ad ſta et perlege.

ADMONITIO ſeu Exhortatio priori Imperio

{stor. 15}
ſeu iuſsioni vicina, cum dicis te monere, hortari, etc: Cicero: Pro ſumma mea diligentia moneo: p[ro] auctorit[a]te consulari hortor; pro magnitudine periculi obtestor ut otio, ut paci, ut ſaluti ut vitæ vestræ et cæterorũ civium consulatis.

Supra ſepulchrum.
Te
ſeu notum ſeu ignotum
moneo
mori cogites
antequam moriaris

OBSEQUIUM Priorib9 correspondet cum dicis te obsequijs parere, obtem perare, iuſsa implere etc:

- - - tuus est Regina quod optas
Explorare labor, mihi iuſsa capeſsere fas est.
Supra ſepulchrum.
Pareo tibi, na[tur]a parens depositũ resigno.

BLANDITIAE Cum Te dicis Blandiri, v[el] delicias aliq[ui]d appellas.
De spongia in quâ fel et acetum [Chris]to p[ro]pinatum Duæ ſunt blandiciæ mea[e], spongia [Chris]ti et Iudaicũ fel. Non ſic apes ſuo favo q[uam] illi ego in ha[e]ream, meum mihi mel ex illa est, q[ui]dq[ui]d [Chris]to in illa dulce fuit. Odelicia[e] mea[e]! inter quas amorem nostri DEUS bibit, quam pretiosæ estis! qua[e] ipsâ [Chris]ti constatis anima vivere vobis tantum libatis, Numen ampli9 noluit.
SALUTATIO Quâ, dicis ſaluto ſalve. etc:
{stor. 15a}

Наступна сторінка >>