Pauli Crosnensis Rutheni Atque Ioannis Vіsliciensis Carmina (Ч. 3)

Paulus Crosnensis Rutenus artium liberalium Magister et Collega Jlorentissimi studii Cracov. Salutem D. P. Laudatissima et probatissima apud canam illam antiquitatem, Gabriel Parenaee, domine et patrone milvi nimiopere observande, fuerat, consuetudo, ut si quidquam vigiliarum lucubrationumque ex suavissimis musarum fonticulis voluti promptariis quibusdam cellulis iwji et perpeti studio maiores nostri hausissent excerpsissentque, id cuipiam regi, duci, senatui, vel de re litteraria bene merito inscribere nuncupatimque dicare consuevissent, eorumqtie sidere et auspicio e scriniolis exlatcbrarc et in lucem emittere.

PAULI CROSNENSIS RUTHENI
CARMINA.

Pauli Crosnensis Rutheni
artium liberalium magistri poetaeque quam suavissimi
PANEGYRICI
ad divum Ladislaum Pannoniae regem victoriosissimum
et
sanctum Stanislaum praesulem ac martyrem
Poloniae gloriosissimum
ut
pleraque alia conexa carmina non sine magna suavitate condita.
Magnifico Domino Gabrieli Perenaeo
cubiculariorum regalium. Magistro et Comiti (Jgochensi Domino et Patrono
suo gratiosissimo
Paulus Crosnensis Rutenus
artium liberalium Magister et Collega Jlorentissimi studii Cracov. Salutem D. P.
Laudatissima et probatissima apud canam illam antiquitatem, Gabriel Parenaee, domine et patrone milvi nimiopere observande, fuerat, consuetudo, ut si quidquam vigiliarum lucubrationumque ex suavissimis musarum fonticulis voluti promptariis quibusdam cellulis iwji et perpeti studio maiores nostri hausissent excerpsissentque, id cuipiam regi, duci, senatui, vel de re litteraria bene merito inscribere nuncupatimque dicare consuevissent,' eorumqtie sidere et auspicio e scriniolis exlatcbrarc et in lucem emittere. Sperabant enim eorum magnificentia et claritudine studiis laboribusque suis ingentem et gratiam et auctoritatem se conciliaturos. Nec inconsulto id quidem; novant namque, quae reges, duces, primores et id genus homines laudarent, probarent, amarent, ea plebeculae et ceteris inferioris condicionis mortalibus fore grata, iucunda oblecta- toriaque.
vconsuetudo " mihi homunculo ruditatis pleno nulloque
labialis eloquii dolatorio polito in extremaque barbaria progenito nutritoque mirum in modum placuit. Quapropter exinde, ut e. gymnasio nostro Cracoviensi pestilentiali saevitia pulsus in Pannonios quaerendae salutis gratia fines me contulissem, tandemgue sid> sidereum magnificentiae tuae conspectum invitamento quodam invitabili perlatus venissem, in viridantia nympharum viridaria et secessus inexplicabili voluptate delectabiles Ulico divorti. Inibi panegyricos hosce geminos exhilarandi et vegetandi ingenii gratia et quo tuae magnificentiae gratificarer, auspicatus sum et intra sesquimensem succisivis temporibus te duce et auspice concinnavi absolvique, quos magnificentiae tuae, Gabriel beneficentissime, peculiariter adseribo, nom/inatimque dedico, non ut hisce tibi famam, laudem, aut honestatem comparare conar, qui famigeratissimus laudatissimusque es et omni honestatis genere demonstrabilissimus, sed ut illis fulgentis simo nominis tui splendore faustoque et felici auspicio gratiam concilies et vitam sempiternam impertiaris, utque clientuli tui et mancipii iam pridem, magnificentiae tunc addicti, animum, fidem, studium, laborem, vigilantiam observantiamque pcrspicias et cognoscas. Esset quidem voti et desiderii mei, Gabriel Pere-   2 na eae, gentis specimen candidissimum, te tuasque virtutes dignis decantare praeconiis, quae me hercte tales ac tantae sunt, ut magis continuam historiae perpetuitatem, quam tantillum epistolii compendiolum exigant; quamobrem silentio hocce tempusculo opprimendae sunt. Dabit certe deus optimus maximus, dabit aliud laudandi tempus, quo et tuam et avitam gloriam affatim canam, celebrem ac extra mortalitatem collocem. Verum liberalitatis tuae et munificentiae, qua nulla ducis* virtus dulcior esse potest, ut epigrammatarius cecinit vates, immemor esse, nec volo, nec possum, qua litteratos clementer foves, qua coetus religiosos cotidiana fere alimonia pascis, qua templa exstruis et exornas, qua clientes tuos et servos locupletas, qua denique me infantissimim et rudissimum homuncionem nuper ubertim decorasti et olim, ut spero, decorabis. Quo virtutis munere quantum nostri saeculi mortales tibi obstrinxeris, haud facile dixerim. Quocirca, ut de aliis sileam,, qua, re tuae magnificentiae gratificer, prorsus ignoro; tot namque et tanta tua sunt 'in me congesta beneficia, ut non pro maritis torrens facundia gratos ferre posit,      centum non ora, sonantia, linguis.* Nam ut omittam facilitatem tuam mirandum, qua me ignotam et peregrinum invitasti, frontem sideream, qua me excepisti, vocem nectareum, qua, me appellasti, dexteram virtutis et fidei, plenam, quam mihi porrexisti, nonne vel illud maximum, est, quod,   cum me clericalem vitam initurum cognoras, ut me non solum magnificentiae tuae, sed, etiam patriae locupletissimae arctius adstringeres, beneficium benefi- cum, amplum, tranquillum et repostum mihi designaveris, ubi jlexuosis palmitum lapsibus animum exhilarare, viteam porticum ingredi, frondea tecta subire, vitamque ducere potarim1 quietissimam iucundissimamque. Prudenter id certe factum, nosti namque musas silvaticis gaudere viroribus et fontano delectare susurramine. Nosti et illud Ovidianum: Carmina secessum scribentis et otia quaerunt.- Nosti et illud Horatianum: Mene poemata censes scribere posse inter tot curas, totque labores ?      Tu me inter strepitus nocturnos atque diurnos vis canere et contracta sequi vestigia vectum ?        Scriptorum chorus omnis amat nemus et fugit urbes, rite cliens Bacchi somno gaudentis et umbrat Sed, o Juppiter, tibinam gentium musis meis, quam apud te, Gabriel munificentissime, melius consultum fuisset, qui fons es exuberantis simus, et deversoriolo mihi deputato, quod nemus est floridissimum, tu me dius fidius fons es ille Pircnaeus (Q primae syllabae in i demutata) poetarum concentibus decantatis simus,K deversoriolum vero nemus illud (Brdo enim Pannonice nemus latiue significat) camenali modulamine famigeratissimum.'' Non possum igitur mehercules, non gra- Udari, me talem dominum et patronum divina suppeditante gratia mictum, apud- (piem et fontem limpidissimum et nemus amoenissimum faustitcr offenderim. Quem ego profecto sum praecipuum et eximium habiturus, erit que ille mihi quidem non dominus modo, verum etiam numen quoddam terrestre, quem ego, donec vitali fungar aura, veluti humanum deum semper amabo, colam, laudabo, observabo, venerabor adora- boque, qui, quod me maximopere delectat, doctos amat, et se, uti est, litterarum et bonarum artium ostendit cupidissimum. Ilie ergo optimus est mea sententia dominus praeclaris simiis qiie. 0 mea, felix peregrinatio, o fortunata itineratio, o fauste suscepti labores et ‘prosperiter exundati.1 Sed haec hactenus, ne epistolae modum, quae Laconicam requirit brevitatem, transeam.
certum esse putavi, utrum poeta beneficio illo, cuius formam situmque tam accurate hoc loco describit, usus esset necne, nam, neque unquam clericorum ordini ascriptus esse nidetur, neque usquam alibi benefici illius mentionem facit, hoc autem loco ipsis his uerbis: Sed, o Iuppitcr, ubinam gentium musis meis, quam apud te, Gabriel munificentissime, melius consultum fuisset praeoptasse se in Perenaei aula manere quam in beneficium illud secedere significare nidetur (Conf. dissertationis meae q. i. O Pande z Krosna i Janie z Wiślicy ex tomo XLL dissertationum philologarum Academiae litt. Cracoviensis a. 1885 seorsum, impressae pg. 10). Sed Ladislaus Wisłocki, bibliothecae iagellonicae custos, vir de litteris polonis bene meritus, cum nuper nondum editum Cracoviensis universitatis librum, (pii Acta rector alia inscribitur, evolveret, hoc sub anno 1514 inter diem 14 mensis Januarii atque 11 mensis Februarii annotatum invenit atque ‘me,eum liberalissime communicavit: Licentia mg-ri. Pauli de Croszna. Magister Paulus de Crosna, collegiatus minoris collegii constitutus, personaliter coram dno. rectore peciit sibi dare licentiam abeundi ad Ungariam in capellam suam bine ad decursum trium mensium dumtaxat, et dominus rector petitionibus suis annuit, tamen(?) sub condicione, ut loco sui alium lectorem constituat, saluo nihilominus i uro ascendendi ad alias collegiaturas. Quo ex loco, cum nondum mineatur, uerisimilius tamen fit ipso Perenaei beneficio, quod Krdo appellabatur, usum esse poetam. Videtur autem, illud beneficium situm fuisse in comitatu Ugochensi in praediis Perenaei haud procul a Szoelloes urbe, in qua ipse Perenaeus arcem magnificam habitavit.
' Referuntur haec ad iter, quod poeta, Sebastianum Maghyum, Accipito ergo, (iabriol, domine et patrone ad hi perpetuo colende, hoscc panegyricos, subitemo quodam animi adore et externporuueo impetu a servulo et mancipiolo tiro compositos, prodromon, hoc est praecursorium et relati mearum viciarum anteambulones, vultu et animo, quo patronum a clientulo sumere decet, sereno scilicet et hilari. Quos ideo coniuuxi, tum quod patronos mihi iampridem cordiaiitcr delegerim, tum quod, quemadmodum haec duo regna, situ, foedere, societati1, et amicitia sint coni unctissima, ita et patrimis mlhmgenda et ad socianda duxi dignissimum-, cosque litterariis officinatorifms notis chid ectypis in quingenta exemplaria trans scribendos tradidi, quo fama tua non modo per Pannoniam, sed- et per remotissimas regiones felicissime circumferatur.
Suscipe, inquam, mi domine et patrone amabilissime, munusculum hoc minutulum et oppido quam pusillum, utpote chartaceum, sed quo a cliente patronus nullum pretiosius nec optare nec accipere possit, pignus et monumentum sempiterni mei erga te amoris et observantiae. Quod si magnificentiae tua,e neque nauseabundum neque fastidiendum intellexero, et in reliquos paulo post Pannoniae patronos panegyricos sub tuo nomine publicandos tradam, tum hymnos in omnia sanctorum festa vario carmine concinnatos, tum odas ad clarissimos viros compositas tum praefationes ante complurium auctorum exordia habitas et pleraque alia ingenioli nui monumenta.' Sed iam. ut tandem epistolarem claudam characterem, magnificentiae
quem discipulum Cracoviae habuit-, secutus, vergenti tam a. 1508 Cracovia in IIangariam suscepit, ubi Perenaeum patronum est nactus.
' /mu ipso libro A poeta pleraque, quae hoc loco editur uni se promittit, typis exprimi i ussit. Certe et titulus huius libri praeter panegyricos pleraque a,(ia carmina profitetur, et liber ipse, qua quidem mtegra specte exstat in bibliotheca comitum Dzialyński Corni censi, et hymnos in sanctorum festa et odas ad claros viros compositas continet. Unde mihi ture colligere videor poetam, eum hanc, epistulam die quarto mensis Aprilis scriberet, tantum utrumque panegyricum excudendum chalcographis tradidisse neque alia eodem libro evolganda in animo habuisse, sed postea, epistula hac tuae UimbraUimvulm hasce, tuviuttiiaria quadam animi vehementia confectas neque novetmali maceratione ex praecepto Horatiano pressas,' etiam atque etiam>, commendo, ut patrocinio praesidioque tuo contra robiginosos Theoninosque dentes- sint munitae et securae et sub umbra alarum tuarum quietissima quiescant. Quae si magnificentiae tuae, nam ceteros non, moror, gratae fuerint, sublimi feriam vertice sidera fV<de
o d praesidium\ et dulce, decus meum.*
Data Viennae anno a natali Christiano millesimo ses- qimujentcsimo5 nono, die quarto Aprilis.
panegyricisque tam typis expressis, alia carmina editioni, huic adiunyenda, in officinam misisse, unde factum, est, ut, cum eiusdem anui die quarto mensis /unii totus Uber in lucem emitteretur, in titulo eius praeter panegyricos etiam pleraque alia carmina notarentur. Ceterum praefationes ante, complurium auctorum exordia habitae, quasse editurum pollicetur, libro A non continentur, sunt, autem ea carminaquae postea, in libris C, E, E, C, K evolf/avit.
‘ E piet, ad Pisoues v. 388.
- Theonem quendam, cetera iynotum, severum aeerhnmqne, indicem fuisse Aero ad Jlorati epist. I. t, 18, v. 83 adnotavit. Horatii, ipsum illum versum Paulus tangit.
3 Horati Carni, lib. I, 1, v. 3H: Sublinii feriam sidera -vertice.
* Ibid. v. 2.
3 Qua ratione, nisus poeta formam sesqningentesim us a lingua, latina alienavi pro quingentesimus admiserit, parum liquet. AD LIBELLUM
ut in Pannoniam omnigenam se conferat
ad Magnificum et generosum dominum
GABRIELEM PERENAEUM
cubiculariorum regalium Magistrum et Comitem Ugochenscm dominum et
Patronum suum gratiosissimum.
I dulcis, precor, i mihi libelle,  Caro carior i, precor, metallo Caris carior et mihi lapillis,
Cursu Pannonicas adi citato 5Terras omnigenas, pias, beatas,
Fragranti modo flore germinantes, Et nunc suavibus herbulis virentes.* Non saltus metuas periculosos,
Non silvas paveas tenebricosas,
10Non dumos vereare senticosos,
Non valles timeas latcbricosas, Non montes fugias laboriosos,
Non fraudes stupeas abominosas,
Non scrupos, salebras, lacus, paludes.
Non septemgeminus1 tuum retardet15
Ister, non Ticiae fluenta cursum,
Non quidquid tibi cernitur molestum,
Durum, terrificum et parum quietum.
Ohe! quid metuis, quid obstupescis?
Quid testudineo gradu moraris?20
Quid stas, o malcgnave, quid libelle?
Quid nostros nihili facis precatus?
Quid hortamina nostra flocci pendis?
Num 2 turpes metuis subire ronchos?
Num viles metuis subire sannas?325
Num scombros simul et paves siluros?1 Aut emptoricios times cucullos ?
Clamosas trivialium 5 aut cathedras,
Dum 0 sis pessimus et parum politus,
Insulsus, rudis invenustulusque ?30
Hui, iam lentigradum repone gressum,
Hui, cursum celerem volaticumque et7 Pernicem cape grandiuspujumque.
J Septemgeminas appellatur Ister sive Danuvius procul dubio ab ostiorum numero, sicut ab antiquis eadem ratione Nilus. Sed accuratius computantibus aut tria maiora Danuvii ostia, aut, si omnia numerantur, plura septenis dicuntur.
* In libro A exstat ter exaratum „nun“ pro „num.“
3 Ronchi atque sannae denotant irridentium eavillantiumquc voltus.
4 Scombri, siluri piscium sunt nomina (makrele, sumy), quibus aeque ac emptoriciorum cuculorum nomine denotari videntur malevoli insulsique critici alienigenae. Confer poetae Sapphici in Virginalem conceptionem v. 49 sqq., Horati Sat. I, 7, 31 et Carmen Adriani Uolf- liardi, Ioannis Pannonii Panegyrico a Paulo edito praemissum. Ceterum adiectivum emptoricius (empticius) alienum est a bona latinitate.
K Trivialium id est volgarium atque parum doctorum hominum.
3 Dum sensu causali particulae quod alienum est ab optimorum scriptorum consuetudine.
7 In libro A desideratur et. Non sunt haec tibi, non tibi timenda, o5Securus clipeis, equis, sagittis,
Tutus praesidio, manu, favore Illustris domini et pii patroni Nostri, Pannonicae tulere gentes Quo non nobilius modestiusque 40Quidquam, candidius benigniusque.
1 nunc, i agedum illius decentes, Lautos, splenclidulos petas penates, Quos multis colit, ornat et venustat Pilis,  turribus, arcubus, theatris,
15Picturis, epigrammatis, colossis.2
Quem nunc vitifero iugo ambulantem Nunquam, crede, videbis otiosum,
Sed rebus variis negotiosum.
Cuius quom sacra veneris sub ora,
50illi multiiugas simul salutes
Dicas, atque simul beatitates.
Sit demum memor ut sui clientis, Ora, mancipiique, servulique,
Qui se perpetuo sibi !1 dicavit 55Ut vero suo lie.ro unico et patrono.
Post liaec te facie sereniore Et palma excipiet paratiore,
Visu perleget atque alacriore;
Et tandem roseas tibi corollas 00Et crebras dabit osculationes.
Mehercle id faciet, scio, lubenter Et laete, scio, gaudialiterque,
Quod non et iuvenum et puellularum Lusus, illecebras, iocos, amores,
 Rixas, proelia, basiationes Et quidquid, pudet adferas canasque,
Quo nil turpius est scelestiusque,
Quo nil mollius impudentiusque:
Sed quidquid decet, adiuvat, medetur, Prodest, salvificat, beat, perennat,
Quo nil pulchrius est honestiusque,
Quo nil rectius est salubriusque.
Qui te scriniolo suo reclusum Strato candidulo atque mollicello,
Cycnea quoque plumula locabit.
Quod 1 spirat thyma, cinnamum, marathra,!f Nardum, balsama, lilium crocumque,
Quo non Maeonios locavit olim Pellaeus 11 modulos libellulosque Princeps famigerabilis potensque.
Qui te lassidulumque fessulumquc Et multa simul ambulatione,
Et longa simul esuritione,
Tandem scriniolo suo repromet,
Mensa protinus elegantiore Et vino excipiet suaviore 1 Et coena quoque delicatiore,
Et te colloquio disertiore Eabellaque simul facetiore Consolabitur atque recreabit.
JDein quaeret: famulus clientulusque Cur non hospitium meus revisit,
Quod nuper sibi contuli et dicavi,
Pulchrum, dapsile et affabre politum V Quo Phoebus citharam ferit sonoram,
Quo Bacchus liquidum merum ministrat,
Quo ducunt faciles choros Camenae, Quo plaudunt Charites simul decentes, 100Et quoDeliaci vigent recessus,
Et quoCastalii fluunt liquores.
Nam Poebus tacitos amat recessus,
Et musae liquidis foventur undis,
Et vates placidos petunt susurros,
105Silvas,otia solitudinemque.
T dulcis, precor, i mihi libelle,
Caro carior i, precor, metallo Caris carior et mihi lapillis,
Cursu Pannonicas 1 adi citato.
Sterne securigera pravas rex magne catervas Dextra et Maumethi sacra nefanda viri.
Adsis Pannonicae Rex invictissime genti Et dedas populo crebra tropaea tuo.1
Pauli Crosnensis Rutheni
artium liberalium magistri

PANEGYRICUS IN LAUDEM DIVI LADISLAI
Regis et patroni Hungariae obsecundantissimi concinnatus.
Huc Grynee 3 veni cithara decorate sonora,
Ilue Heliconiades, quaeso, venite deae.
J Fortasse Pannonias legendum est.
1 Ili quattuor versus adscripti sunt imagini Sti. Ladislai regis, panegyrico ipsi eadem qua in prima libri pagina forma praemissae, ita ut. duo primi tabulae superscribantur, duo ultimi eidem subscribantur.
3 Gryneus Apollo dicitur a Grynia sine Grynio, Aeolidis urbe, templo huius dei magnifico oraculoque insigni.
Huc venias doctae mater veneranda catervae,1 Huc venias summi tilia casta dei,2 Huc, per Gnosiacae nitidissima lumina divae 35
Oro, veni miti, Thyrsiger alme, gradu.
Huc, precor, eloquii princeps cultissime sacri,
Hucque veni curvae gloria prima lyrae.4 Sed quid ego adnitor stultissima numina demens Et conor fictos huc vocitare deos?10
Hinc procul, hinc vani, iubeo, discedite divi
Atque hinc ad Stygios ocius ite lacus.
Non ego suppetias opto, mihi credite, vestras,
Nec cupio vestras, perfida monstra, manus.
Ite hinc ad populos, ite hinc, demando, profanos, 15 Quos caecus ducit per loca caeca furor.
At mater veri venias huc sancta Tonantis,
Huc venias placido, virgo benigna, gradu,
Quam colit aetherei coetus venerandus Olympi,
Quam canit omnigeni contio tota soli.20
Nam tetri per te sunt claustra occlusa tyranni Regnaque siderei sunt, adaperta Iovis. ,
Tu quoque spes magni venias certissima mundi Atque ingens superum, Iuppiter alme, decus,
Vertice gessisti qui spinea serta cruento25
Hausisti et siccis fellea pocla labris,
Quique salutifero suspensus robore cunctis Corpore demonstras vulnera quina sacro,
Atque pium saeva confodi cuspide pectus
Pro nobis palmas passus es atque pedes,30
Nigraque sulphurei domuisti regna tyranni Et duxti ad summos clara tropaea polos.
Huc quoque Pannonici venias Rex inclite regni Atque salus patriae, mi Ladislae,6 tuae,
J Mnemosynon invocat.
2 Minervam alloquitur.
8 Gnosiaca cliva Ariadne, a Baccho sive Thyrsigero dilecta, dicitur.
1 Mercurium appellat.
f' Non incuria sed iudicio antepaenultimam huius nominis a se  35 Cuius per vastum virtus celebratur Olympum,
Et cuius toto est cognita fama solo.
Qui saevos Christi superando iugiter hostes Fecisti facilem sidera ad alta viam,
Et mihi sacratos divino fonte liquores 40 Suggere et ingenio mitia flabra mCo.
Namque tuos meritis mihi mens est laudibus actus Dicere virtutes et celebrare tuas.
Quapropter calamum rege, mi Ladislae, labantem Abpie adsis vati, Rex generose, tuo.
45 Est tellus pluvium late porrecta sub austrum, Adspiciens ortus, candide Phoebe, tuos,
Tellus altithrono multum dilecta Tonanti,
Tellus salvificae rite dicata Deae,
Aurea Pactoli devincens munera flavi,
50 Exsuperans fulvi rubra fluenta Tagi,
Longinquis mittens pretiosa nomismata terris Atque voluptifico vasa repleta mero.
Omnia piscosis quae vincit regna fluentis,
Vincit et omnigenis omnia regna feris,
55 Quae Dravuin, Ticiam piscosaque flumina Savi
Gestat Danuvii et lata fluenta citi.
Moenia quae gestat celsos exstructa sub orbes,
Quam decorant, arces, oppida, prata, casae.
Et <piae dulciculas fert altis collibus uvas 60 Flavaque gramineis munera gestat agris.
Quaeque salutiferis celebrata est undique thermis 1 Necnon magnanimis nobilitata viris,
Atque situ coeli grato laudata sereni,
Est et Apollinei dulcis alumna chori:
65 Fertilior cunctis, cunctis formosior oris Et. merito cunctis anteferenda locis.
ubique correptam osse ipse poeta ad calcem panegyrici adnotavit, quae adnotatio suo loco in hac editione proponitur.
1 Aquis calidis. 
Qua genitus regum nitidissima gemma bonorum Et praeclarorum lucida stella ducum Et (pia sacratae capiens exordia vitae
Adspexit Clarii lumina prima Dei.170
Quem Belina tulit Christo spirante propago,
Cui dederas nomen, maxime Bela,    tuum Et qui stellifero fertur demissus Olympo Atque datus populo lausque salusque suo.  Qui quamvis fuerit regali stemmate clarus,75
Splendidior factis sed fuit ille suis.
Verbula nam postquam teneris proferre labellis Coeperat et pedibus firmius ire suis,
Ilico sectatus, coelum quis quaeritur altum,
Virtutes, summi et gratia magna Dei,80
Sedulo despexit, vilis quaecumque popellus Sectatur votis ut bona summa suis,
Et quaerens veras sincero pectore gazas Erexit vultum sidera ad alta pium Et didicit summo nil gratius esse parenti,85
Cui subsunt aer, sidera, terra, fretum, 
Quam sacra candenti venerari numina mente Et colere Astraeam cum probitate deam 1 Et iustis magnas tutari legibus urbes 90 Humanumque pia pace fovere genus.
Quare cunctifici coluit sacra numina Christi Fovit et aetliereae castra pudica Deae.
Atque sub obscuro tenebrosae tempore noctis Ingrediens Mariae templa dicata piae,
95 . Illic multiiugos cretata       mente rogatus
Fudit et ad calidos mascula thura focos.
Hicque flagellati deplanxit vulnera Christi Atque dolorosae saucia corda deae.
Sic puer a tenero sinceris moribus aevo 100 Floruit et vitam duxerat ille suam.
Qui quum maturos tandem graderetur ad annos Atque esset patriae gloria rara suae,
Ecce pater regni regales linquit habenas Et scandit celsi culmina celsa poli.
105 Quare suo proceres privati rege potentes Atque suo plebes dispoliata duce Conveniunt vasti de toto corpore regni,
Ut ferrent digno regia sceptra viro.
Et dum sollicito versarent pectore, quenmam 110 Praeficerent patriae, nocte dieque, suae,
Omnes hunc regem certant optare serenum Et certant regno praeposuisse suo.
Huncque suo cuncti cupiunt succedere patri Huic dare et Hungarici insignia clara soli.
115 Verum quorn clari moderamina sumere regni Nollet et omnigeni munera multa soli,
Invitus tandem regales sumit habenas Ponitur et capiti sancta corona suo 2
 Sacraque mirifico decoratur dextera sceptro Et laudat regem tota caterva novum.
Quem non ambitio tenuit malefida profecto, Moverat aut regni dira libido sacri,
Quae imnc immodice mortalia pectora vexat,
Et cogit fidei rumpere iura bonae.
Ast illum patriae praegrandis moverat ardor, Ero populo fugiens nulla pericla suo.
Et studuit latos regni protendere1 fines,
Et procul hostiles dissociare minas.
Quod non multiplici captus dulcedine praedae, Sed pacis studio fecerat ille pio.
Namque illi species visa est pulcherrima mortis Pro patria vitam conpepigisse2 suam.
Quem neque regalis fecit fortuna superbum,
Nec stravit iaculis fors malefida suis:
Mens eadem semper vultus permansit et idem, Perstitit ut saevo firma crepido mari. Ventosos stulti populi contempsit honores,
Et sprevit fluxas totius orbis opes.
Cunctaque divinos templorum vertit in usus, Distribuit miseris pabula grata viris, lllandaque non illum potuit superare voluptas, Quae tendit viridi retia dira choro,
Quae plus Trinacriis est formidanda caminis Atque procelloso plus metuenda freto.
Aetna etenim calidis requiescit saepe cavernis, Saepe silet placidis pontus et ipse vadis,
At gravibus miseros curis haec torquet amantes Et cruciat visis nocte dieque feris Et trucibus semper lacerat praecordia flammis .Ipseque sub laeso pectore saevit amor.
Hicque fuit cunctis mellito adfabilis ore, Pcddidit et cunctis mitia verba viris.
 Hicque cibi fuerat parcus somnique merique Addidit et votis dura lupata suis.
155 Nec 1 coluit laeti praecelsa cacumina Bacchi,
Vitavit ludos, otia pigra, iocos,
Quaerens omniiugum studiosa mente decorum, Quaerens virtutis limina celsa sacrae.
Quam certe norat rex demonstrabilis unam,
100 Puraque sidereo corda placere deo.
Hicque Solonigena trutinabat singula mente,
Cuncta animo gessit, iuste Lycurge, tuo.
Purpura non illum, non aurea dona movebant, Contempsit fluxi dona caduca soli.
1G5 Omnia nata perire et adulta fatiscere novit,
Et facili labi cuncta creata gradu Ad mortemque cito passu properare cruentam,
Et nos ad Stygios accelerare lacus;
Et nostrae tumidis vitae esse simillima bullis 170 Tempora vel brevibus aequiparanda rosis,
Sed superum vitam esse hilarem firmam atque perennem, Quam possit nullus conviolare dies.
Quam non tristis liiems vexat nec fervida torquet Aestas nec rapidi flabra maligna noti.
170 Quam non divitiae fastosam reddere possunt,
Reddere nec miseram sors truculenta valet,
Quam non pestifero conturbant sidere morbi,
Nec truncat saeva mors violenta manu.
Huic natura dedit vultum generosa benignum 180 Contulit et formae plurima dona suae.
Huius conspicuo corpus splendore micabat,
Monstrabat frons hunc imperiosa duceni.
Cuius vibrabant clarum duo lumina fulmen, Monstrabant vires lumina bina sacras.
185 Cui coma pulposos volitabat densa per armos, Praestabat cunctos fronte nitente viros.
,Nec“ scripsi, quamquam in A exstat „Et“.
Heroes alto superabat vertice cunctos,
Quo saepe hostiles terruit ille giobos.
Amphitryoniades non illo celsior ibat,
Non illo magnus maior obibat Atlas.1190
Qui nunquam cultum voluit transire virilem Et corpus solito plus coluisse suum.
Contentus cultu fuerat namque ille modesto Nec pulchrum voluit transiluisse modum.
Mortalique fuit mehercule       pulchrior omni195
Humanumque supra splenduit ille genus.
Quem non aequabas radioso lumine, Titan,
Non hederis frontem, Bacche, revincte sacram.
Sed quid ego formae decanto munera pulchrae, Munera praeclaris praetereunda viris?200
Munera non longum quae sunt mansura per aevum Et quae sunt spatio disperitura brevi.
Verum ea condignis celebrentur dona Camenis,
Quae sunt non ullis interitura minis.
Praeclaros mendax desistat Graecia reges205
Tollere et invictos Martia Roma duces.
Et Larissaeus procul hinc discedat Achilles, Scipiadaeque •, trucis fulmina bina dei.
Cedat Pompeius, cedat vel Caesar et ille.
Qui posuit Phario moenia clara solo. 210
Nam cunctos vincit rex felicissimus, aetas Quos transacta tulit quosque futura dabit.
Quos sic virtutum fuscabat lumine cunctos,
Ut Phoebus radiis astra minora suis.
Ipseque cunctorum superavit proelia regum215
Vicit et Oetaei maxima facta dei.
Oetaei certe superavit facta tyranni,
Etsi infans angues laeserit ille duos Nubigenasque fero prostravit marte bimembres 1 220 Strinxerit et Stygii guttura trina canis Oraque fecundae crescentia ruperit hydrae Atque Erymanthaeum ceperit ille suem Et forti regem domitarit corde triformem     Vicerit et Pharii tecta cruenta ducis;    225 Vicerit et Lybicae dirum telluris alumnum “
Et Diomedeae facta maligna domus,    Expulerit volucres curvo et Stymphalidas arcu Gnosiacumque simul fuderit ille bovem,
Presserit et magna Nemeaeum mole leonem 230 Ceperit et cursu Maenala monstra B cito;
Et licet Hesperidum praeditia poma sororum Sustulerit vigilem fregerit atque feram   Solverit et rupto praecelsos obiice montes Et dederit clauso limina lata freto;
235 Turpia vel Caci concusserit ora rapacis
Sumpserit et viduae cingula rubra duci3 Et stabula Augaei purgarit foeda tyranni Fixerit et Nessi pectora dira feri;
Et quamvis coelum valida cervice rotundum 240 Gesserit Atlante mole gemente gravi Et duro immanes delerit fuste Gigantes Fecerit et nullis facta adeunda viris;
Fecerit et quidquid mortales ferre recusant Vires et magnis gesta paranda deis. Non illo Mavors ibat vehementior atrox, ’245
Dum traheret crudos in fera bella Getas.    Quo non in vasto fuerat praeclarior orbe Quisquam belligeros voce ciere viros.
Quo non auratis praestantior alter in armis
Exstitit aut hostes dilaniare truces.250
Quod patuit bellis (res vera est) saepe cruentis,
Quod patuit multis enituitque locis,
Et dum Pannonicas volitaret fama per oras Diffamans Tureos  ingruitare graves Tartarcumque simul passim saevire furorem 255 Et patriam multa concrepitare face Cunctaquc Pannonio pinguescere prata cruore, Cunctorum que rapi templa sacrata deum.
Quem quom legitimo haud possent superare duello Contexunt fraudes, crimina, monstra, dolos. 260 Coniiciunt niveos ubertim sedulo minimos Et captant populi pectora caeca vagi,
Ut caeco sacris inhiaret pectore nummis Poneret et manibus ferrea tela suis.
265 Eheu! quid diri rabies malesana metalli,
Quid non terrenum cogis adire genus V
Quod cernens oculis ltex bellacissimus almis,
Fundit ad aethereum talia verba deum:
0 divumque hominumque sator rerumque creator 270 Cunctarum, o picti fons et origo poli,
0 pater excellens, hominum spes summa bonorum, Qui celso spectas omnia facta throno,
Huc, precor, omnipotens oculos converte benignos Juppiter et famulis, obsecro, parce tuis.
275 Huc tandem adspicias, oro, et miserere tuorum, Subvenias populo, maxime Christe, tuo Et procul insidias, rogito, fraudesque repelle,
Ne noceat servis perfida turba tuis.
Eia age supplicibus tribuas pia pectora verbis 280 Suspicias iustas, Juppiter alme, preces.
Vix ea fatus erat, quom magni conditor orbis Intonuit summo terque quaterque polo.
Et rursum supplex divinum numen adorans Inquit: iam coeptis adjiue, Christe, meis.
285 Dcin mira cuneos confirmat voce labantes Atque illis stimulos iniicit usque graves: „Praeclari miles patet hac via maxima leli“ Clamans, „et famae semita larga bonae;
Vilia quid miles conaris carpere dona,
290 Effert quae caeco terra operosa specu?
Sordida quid laribus praeponis stercora caris Et praefers patriae foeda metalla tuae? Pannonicum (nescis?) opus est contemnere casus Fortuitos placidam atque aceelararc necem,
295 Spernere quae vulgus suadet cupienda misellus,
Sectari contra quae fugienda putat, Atque animo forti tristes superare dolores,
Sponte mori potius, quam grave ferre iugum.
Me duce femineas certatim contere turmas,
Non te acies ferri terreat, oro, feri,300
Non te terribilis facies perterreat ulla,
Non te proposito vis trahat ulla bono.
En deus, ecce deus nos, nos praecedit euntes Promittens velis flabra secunda meis.
Cur fugis, ac hosti praebes ferienda cruento 305 Terga atque es patriae non memor ipse tuae?
Pro qua sunt, credas, non ulla pericla cavenda,
Pro qua sunt animo cuncta adeunda bono.
En decus exiguo summum nunc sanguine Mavors Obicit et nostras adiuvat ille manus.
Hac acie patriam poteris servare beatam,310
Uxorem, natos, praedia, prata, lares.
Quare, rogo, patriam iamiam tutare potentem Defende et patriae pignora cara tuae.
Namque hoc militibus contingit fortibus unum:315
Laetentur laeta dispereantque nece,
Cetera quoni  turpi pereat plebecula fletu Et gemitus fundat pectore saepe graves.
Ergo age, per nostras veniant ut funera dextras, Pannonicum noscat turba profana genus320
Et iam Martiacas ad proelia sumito vires Bellacesque simul consolidato manus.
Namque in vulnificis omnis fiducia dextris Est posita et patriae spesque salusque tuae. Barbaries saevis caedatur pessima telis,325
Sentiat eximios belligerasse viros.
Ecclesiae quisquis tutatur iura sacratae,
Protegit et regni dulcia rura .sui,
Non homicida ferox, sed iustus dicitur ultor,
Quamvis terrigenum deleat ille genus.“330
Dixit et accensi condensae grandinis instar Invadunt hostes discutiuntque truces,
Et vires cuncti restaurant cleinde labantes,
Et dirae opponunt pectora dura neci.
335 Tum tuba grandisono crepitat ventosa boatu Inilammatque animos in fera bella pigros,
Et grave missilibus bellum committitur hastis Et resonant telis corpora tacta citis.
Iam, iam crudeles contundunt arma manipli, 340 Tam, iam praeproperis miles oberrat equis. Ipse securigera medios irrumpit in hostes Rex dextra et densos dissipat ipse globos. Ipse ferit timidam stricto mucrone cohortem Et mittit Stygiis milia multa vadis 345 Sicque bipennifera diros dilancinat hostes Dextera, ut imbelles milvius acer aves.
Quem sic certantem proprii mirantur et hostes, Miratur que alto Iuppiter ipse polo.
Hic hostis potuit nancisci bella cruentus 350 Prospera et egregios suppeditasse   viros,
Ni rex magnanimus fraudes sensisset iniquas Firmassetque suis agmina sparsa tonis,
Et nisi militibus stimulos iecisset amaros, Mansissent illo milia multa loco.
355 Bellum nam nulla gestum est vehementius ora Pugnaque non aliquo saevior ulla solo,
Quo multi rigidis tribuerunt colla catenis,
Quo plures nigros et petiere lacus.
Sed sanctum audivit divina potentia regem 360 Sucurritque suo Iuppiter ipse gregi,
Omnia qui tandem (res est miranda profecto) Verterat in lapides candida signa rudes.2
 Quo natura parens facto generosa stupescit,
Quo stupet et sophiae docta caterva scholae. Proh, si barbarici vicissent forte tyranni,
Essent Pannonici nomina nulla soli.
At miserata pios caelestia numina servos Infidum pariter dissecuere genus.
Heu! sacra ambitio caecique superbia cordis, Quam multos Stygiurn cogis inire vadum. Nonne foret melius nativis vivere terris Ducere et in propriis saecla quieta focis, Quam sic externas passim praedarier oras Atque immatura saepe perire nece?
Quid dicam insignem praestanti corde puellam Illum e Tartarea surripuisse manu?1 Quam quom cognorat malefido a milite raptam Quadrupede abductam senserat atque cito, Confestim celerem conscendens ipse caballum Qui potuit rapidos antevolare notos,
Qui simul humanas potuit proferre loquellas Et potuit sancti iussa subire ducis:
Persequitur propero raptorem rector iniquum Cursu et veloci protinus urget equo:
Illius et fauces constringit fortiter atras,
Et lentat saevum saepe necare virum.
Ipsaque fulmineam contrectat virgo securim Conaturque feri crura secare viri,
Verum nulla viro nocuerunt flagra2 maligno, Persensit corpus v.ulnera nulla ferum.
Namque Citheinis2 herbis magicoque susurro Clarus Thessalicis exstitit atque malis.
Sed postquam caelo vox missa est clara sereno: „Permaneant plagis verbera firma suis“,
31)5 Rector raptori proprium dciii surripit ensem Et truncat vilis corda nefanda viri.
Virgo securigeram defigit bellica dextram Et lacerat tixa pessima crura manu.
Sic tandem raptor poenas persensit acerbas,
400 Pertulit et sceleris munera digna sui.
Quid referam, manibus quod fregit fortibus ursum, Qui Varadinaeos est populatus agros?
Quique fuit miseris terrori saepe colonis,
Quique hominum pessum milia multa dedit,
105 Qui Scyllas vicit rabida feritate biformes,
Quique tuas vicit, dira Chimaera, faces,
Qualem non certe domuit Tyrinthius olim,
Etsi multiiugas presserit ille feras.
Eortia quid dicam generosae robora mentis,
410 Cordaque non ullis debilitata malis?
Hic etiam flavos calcavit saepe Ruthenos,1 Pressit Moesiaci corda proterva chori,
Huncquo sagittiferi senserunt saepe Tri halli,            Sensisti pictis tuquc Agathyrse 8 comis.
Quem quoque tentavere duces propellere multi, 415 Saucia sed multi terga dedere duces.
Hicque superbificos contrivit saepe Polonos 1 Atque Polonorum moenia rara ducum.
Qui quom rectorem irritarent crebro quietum Et ferrent populo plurima damna suo,420
Proh, quid in immenso reperitur iniquius orbe,
Quam pia pacifici pungere corda viri?    Jpseque suppressam texisset firmiter iram Gessissetque animo plurima damna pio,
Atque  illos iugi sensit persistere coepto425
Nolleque furtificas continuisse manus.
Tum demum iustam flammescere coepit in iram Et procul a metis pellere damna suis.
Sic leo ferventes animosi pectoris ignes
Dissimulat subitas comprimit atque minas, 430 Verum si strictos propius conspexerit enses,
Involat et bellum suscitat ille ferum.
Et tum belligeris collectis undique turmis,
Convehit in saevos signa verenda viros,
Atque arcem demum bellaci milite cingit435
Nomina sortitam, maxime Gracche, tua.
Quae licet ingenuo foret undique robore firma Necnon nativo perbene tuta situ,
Et quamvis muris esset validissima crebris Atque esset crebris undique saepta vadis, 440 At non iuverunt bos propugnacula crebra Moenia nec crebris undique cincta vadis.
Grandia fatifero iaculari saxa rotatu Praecipit et valida spicula dira manu. 445 Iamque volant celeres permixtis ignibus hastae, lam ferit excelsas saxea grando trabes,
Tam capulo dextras iungit gravis ira reductas,
Tam crepitant enses, spicula, scuta, sudes.
Tam que ubi praecelsam propius venisset ad arcem 450 Cinxisset castris et loca lata suis,
Atque suis cupiens  virtutem accendere turmis, Incipit exserto talia verba sono:
„Nunc agite Hungarici validissima robora regni,
Nunc agite omniferi pignora cara soli,
455 Nunc agite ultrices depromite protinus iras,
Nunc agite hostiles incinerate domos.
Nunc validas magnis vires intendite coeptis,
Sumite nunc animos in fera corda truces.
Et dedecus nostro procul hoc propellite regno,
460 Tam crebro bos nostras praeteriisse minas,
Sitque palam, nostris obstet quae vdribus, arcem Non aliquam toto nunc superesse solo.“
Postquam magnanimus verbis rex hisce suorum Persensit vires incaluisse graves,
465 Multiplici tandem conturbat tecta tumultu,
. Scandit et intrepido moenia celsa gradu.
Nec sinit infectum quidquam, quod militis usus Aut virtus clari postulat alma ducis.
Quem quom perspicerent timidissima monstra ruentem, 470 Linquunt praepropero moenia tuta pede.
Non sic armigero Tovis instimulante ministro Linquit sordidulas Cypria turba domos.2 Dein testudineam susceptans protinus arcem Praecipit imbelles convocitare viros.
475 Sed postquam ad veniam devicta protinus arce Corruit et sacros turba misella pedes,
Jlicet exstinctus cecidit de pectore fervor,
Cessit et ex animo bilis acerba suo: Sie magnus celso despectans Juppiter orbe Dispellit vultu nubila tetra suo,480
Continuo saevi discedunt undique venti,
Et redit immenso candida forma solo.
Tum placida vilem despectans fronte popellum Proloquitur labiis talia verba piis:
„Perfida iam crebris discas mitescere damnis 485 Et cesses iustis turba nocere viris.
Nam nisi iam fraudis studium, gens effera, linquis, Cernes aequato moenia strata solo Et dabis horrisonas, tandem dabis, improba poenas Interituque lues facta nefanda gravi.4.90
Hoc etenim regale opus est frenare superbos,
Viribus afflictos et relevare piis,
Praesidiumque suo populo praestare petitum,
Tutari patriae et tecta beata suae.“
Post haec praecelsis adfigi turribus ipse495
lussit Pannonici signa decora soli, .
Et meritas gaudens demum persolvere grates
Contulit aethereis praemia digna deis,
Donaque militibus persolvit debita cunctis,
Ut virtus digno crescat honore sacra.500
Namque illi notus fuerat mos rite vetustus,
Romani primum quem coluere duces,
Ut, si quis muros primus conscenderet altos,
Vertice gestaret serta corusca suo.
Gloria nam mentes inflammat sola labantes505
Immemores saevae reddit et illa necis.
Cuius quom totum virtus exisset in orbem
Isset et ad claros inclita fama duces,
Illico   magnanimi mittunt ad limina regis Delectos omni nobilitate viros,510
Qui mandata pio conferrent consona regi Ferrent consilii et grandia coepta novi.
Qui patrias oitulis linquentes cursibus oras Martiaci subeunt ora verenda ducis.
515 Quos inter tandem fandi praestantior unus Infit doctiloquo talia verba sono:
„Summe ducum rectorque simul fortissime regum,
Cui genuit nullum terra rotunda parem,
Cuius se totum diffundit fama per orbem,
520 Cuius sunt amplo cognita facta solo:
Adspice legatos vultu, rex magne, sereno,
Adverte auriculis verbula nostra piis.
Optime rex, tantis quem sors dignatur amicis, Quantos non aliquo novimus esse loco,
525 Qui tibi multiiugas iusserunt ferre salutes Mandare et fidei pectora fida tuae:
Nosti, (piam foedo tumulus sanctissimus hosti Serviat et summi terra beata dei.
Quam, nisi sors medios saeva interceperit actus,
530 Contendunt foedis explicuisse viris.1
Quod facile est factu, tua si veneranda potestas Contulerit votis prospera signa piis.
Nam te ductorem tanti certaminis optant Teque suae poscunt spemque decusque viae,
535 Ardua quod forti tractaris pectore bella Et. quod sis Martis victor adusque feri,
Et quod ferrigeros irrumpas primus in hostes Discedas campis ultimus atque rubris,
Quodque cadas densa nunquam sub nube virorum, 540 Sed facias latam stricta per arma viam,
Quodque nec insidias metuas mortemque propinquam, Dum sanctam possis amplificare fidem,
Et quod successus promittas denique certos Acccndasque piis languida corda modis.
515 Quare fer in iustum, petimus, tua signa duellum Et sume auspiciis proelia insta bonis.
A foedis viris liberare.
Namque hoc salutifici deposcit gratia Christi Iiocque volunt clari numina cuncta poli.“
Postquam oratorum sic unus forte locutus,
Hunc rex subsequitur talibus ipse sonis:1350
„Vestrum ego, dilecti, laetus suscepto, ministri, Propositum nec non pectora fida ducum.
Hoc mens fixa sedet nullum transire periclum Pectore, et in populos stringere tela truces.
Non me ductorem, non me cupio esse supremum, 555 Difficilis comitem sed cupio esse viae.
Ergo tantorum gaudens, mihi credite, regum Postulo amicitiam, foedera, corda, fidem;
Atque illis tandem me dicite defore nunquam,
Seu terra veniant proelia sive mari,560
Et vovisse animum summi pro nomine Christi,
Et pro Christifera pectora nostra fide.“
Dixerat, et donis cumulabat quemque decoris Tussit et ad proprios deinde redire lares.
Heuheu, proposito sed sors invidit honesto565
Ac sanctum rapuit mors truculenta virum,
Sub iuga Turcaeas potuit qui mittere turmas Necnon Tartareas debilitare minas;
Phosphoreo potuit qui Martia rector in orbe
Necnon Hesperio figere signa solo.570
Hoc duce defesso Solymorum1 moenia collo Barbaricum poterant deposuisse iugum,
IToc duce ferratas Byzantia regna catenas Frangere et Illyrici compotuere viri,    Hoc duce pravorum periisset dogma virorum 575 Atque Bohemorum secta nefanda ducum,:i Hoc duce sanguineo cecidisset turba duello,
Quae ridet magni numina trina Dei.1
Hic Varadinaeas rex pugnacissimus arces 2 580 Struxit et aethereae maxima templa deae,
Quae Labyrintheos praecellunt templa labores Et superant Pharias nobilitate domos;
Quae Capitolinae vincunt palatia sedis 8 Et Mausolei busta superba ducis;4 585 Quae vel Romana praecellunt amphitheatra Et Triviae 5 superant tecta vetusta deae.
Ad quae praecelsis stant aenea signa colossis,
Quae referunt vultus, Stephane sancte, tuos.
Cui prope sunt sancti simulacra nitentia nati,
590 Quae monstrant faciem, dux Emerice,0 tuam.
1 Antitrinitarios sive Unitarios notat, quorum doctrina Trinitatem Dei impugnans, cum iam antiquitus inter Christianos exorta est, tum praecipue ipsis reformationis temporibus initio sacculi XVI maxime quidem in Italia, sed etiam in ceteris Europae terris vigebat. Itaque Adamitarum, Anababtistarum, Pauperum fratrum sectae etiam hoc unitariorum vitio laborabant. Conf. P. Fritz, Ketzer-Lexicon Bd. II, Wurzburg 1828, pg. 38 et 77.
* Varadinum, quae urbs nunc gcrmanicc Grosswardoin hungarice Nagyvarad appellatur, et munivit, ita ut diu pro arce haberetur, et templum sanctae Virginis ibidem exstruxit, in quo ad hunc diem reliquiae corporis eius conditae servantur.
3 Capitolinam sedem Romam appellat.
4 Mausolei ducis busta sive rectius Mausoli Cariae tyranni (377—353 a. Chr. n.) sepulcrum, quod mortuo ab Artemisia, uxore sororeque, Halicarnassi summa cum arte exstructum appellabatur Mausoleum.
5 Triviae tecta dicit Dianae Ephesiae templum celeberrimum.
6 Emericus, unicus Sti. Stephani filius, cum uxore sua, Crcsimiri regis Croatarum filia, ex voto iam ante nuptias conciliatas suscepto castam pudicamque vitam egit. Qui cum florenti integraque aetate exstinctus esset — ab apro in venatione dilaniatum osse tradunt, — Sto. Vladislao rege ipso regnante a. 1083 una cum patre suo in Sanctorum numerum relatus est. Conf. Jo. Maihlth, Gcschichte dor Magyarcn, Bd. I, Regensburg 1852, pg. 57 et 82.
Nec procul immenso residet sculptura caballo,
Quae signat formam, rex Ladislae, tuam.
Quae quisquis cernit, laudat, miratur, adorat Et negat humana confabrefacta manu,
Verum sidereis credit demissa theatris595
Et credit Siculis haec fabricata focis.
Haec quoque Palladiis credit composta lacertis Ac manibus summi consolidata dei.
Hunc ego, qui struxit, divinum Mentora 1 credo
Nec non Phidiacas exsuperasse manus,GOO
Hunc ego Pyrgotelem     miro caelamine clarum Et Lysippeas   credo nigrasse notas.
Hunc ego, perpaucis ut claudam singula verbis,
Credo Lemniacos exsuperasse fabros.  Qui simulae totum duxisset faustiter aevumG05
Gessisset palmis et pia sceptra sacris,
Illius et durae rupissent fila sorores Solvissetque ferae debita iura neci:
Corpus terrenis mandatum est nobile claustris,
Sed petiit celsas spiritus ipse domos.G10
Et merito, patriam quia sumptis iuverat armis Et procul hostiles propulit ipse globos;
Summus enim caeli rector nil linquit inultum,
Permittit pretio nil caruisse suo.
Ille viris statuit dignissima praemia iustis,G15
Edixitque viris aspera cuncta malis.
Ergo haud immerito tam sanctum rite patronum Atque pium flevit sexus uterque ducem.
Et cunctae ut proprium gentes luxere parentem,
Hunc viridis luxit cum seniore puer.G20
Obscura et populus sumebat amicula tristis,
Induit et nigrae vellera nigra togae.
Et ternos dulces citharae siluere per annos,
Cessarunt ludi, cymbala, sistra, ioci.
625 Non adeo mortem, pro libertate receptam,
Deflevit populus, maxime Brute, tuus.
0 felix terra! o gens torque quater que beata,
Quae graphice tanto est condecorata duce.
Hic Varadinaea, quam struxit, splendet in arce,
630 Templo, salvificae quodque dicavit Herae,
Cuius marmoreo requiescunt membra sepulcro,
Et regis fulgent ossa beata pii.
Quod mirum de se late profundit odorem,
Quod redolet nardum, balsama, thura, crocum.
635 Ad quod multiplici confecta caterva dolore Se confert miris et violata modis,
Atque hinc confestim morbos purgata malignos
(Res mira est) valido corpore sana redit.
Sed quid in immenso nitor decurrere campo,
640 Et dare fluctivago parvula vela freto?
Tutius est hercle pratis lusisse tenellis Nec non navifragis abstinuisse vadis,
Quam lato tardis campo certasse quadrigis Et fragili tumidum lintre secasse fretum;
645 Nam si cuncta velim tua, Rex generose, referre Eacta et virtutes increpitare tuas,
Aut si decertem primam contingere stirpem,
Destituent vires maxima coepta meas;
Aut si gesta velim percurrere digna relatu,
650 Non sat, erit calamo pagina multa rudi.
Pauca ego decanto teneris benefacta Camenis,
Et maiora aliis linquo canenda viris.
Spernit Strymonius mollissima carmina divus,
Spernunt undenos tristia bella modos. - Namque Maroneo sunt bella canenda cothurno, 655 Grandia sunt grandi facta canenda tuba.
Cuncta prius numerem stellatae sidera noctis Atque procellosi corpora parva freti,
Virtutum cumulos narrem quam rite tuarum Et celebrem laudes, rex venerande, tuas.660
Haec igitur subeat, 1 cui torrens copia linguae Spirat Erichthoniis et dea culta focis,    Cuique cothurnati spirant bona flabra Maronis Maeoniique adsunt larga fluenta senis,
Qui quoque Nestoreae superat bona flamina linguae 665 Necnon Dulichii verba diserta ducis.
Nam mea grandisono non est satis apta cothurno Musa sed ad molles ingeniosa iocos,  Digna amaranteis   caput evincire coronis,
Digna Arabo nitidas rore rigare comas.670
Sed tua non ullo virtus praecone profecto Indiget; ex celso nam nitet illa polo.
Quam qui non norit, clari se lumina Phoebi Vidisse et Triviae denegat ora deae.
Verum, ut perbrevibus constringam plurima dictis, 675 Tu fueras patriae rexque paterque tuae,
Cuius phospliorea resonabat nomen in ora,
Illud et hesperii contremuere viri;
Qiio nemo ad Getici surrexit munia divi  Maior et ad pacis dona paranda piae.680
Quare manus, regum sanctissime, tende benignas, Atque oculos paulum huc, obsecro, flecte pios,
Iamque, precor, teneros rex inclite suscipe versus, Nec spernas vatis parvula dona tui.
685 Parvula sunt, fateor; tu saltem, maxime regum, Suscipias vultu, mi Ladislae, pio,
Quae liquido monstrant: quod te venerorque, coloque Et vovi templis pectora nostra tuis.
Qui meliore tuas ludam post carmine laudes,
690 Sumpseris haec animo si mea dona bono,
Et tua grandiloquo recinam miracula plectro,
Quae noscant Phoebi limina bina vagi.
Tu quoque Christicolas, rector celebrande, catervas Protege et Hungarici dulcia rura soli.
695 Et procul a nostris, rex invictissime, terris Pellas Turcaiei proelia dira chori,
Qui tua furtificis praedatur templa lacertis,
Quique tuos spoliat, maxime Christe, focos,
Qui castas stuprat (pudor heu!) plerumque puellas, 700 Et mactat tremulos cum iuniore senes.
Et procul infestas propellas iugiter auras,
Ne noceat nostris pestis iniqua locis,
Quae nunc falciferam protendens pessima dextram Minatur cuncto tristia fata choro.  705 Atque tuo faveas, o rex sanctissime, vati Et dedas vitae tempora laeta suae.
Sisque memor nostri Gabrielis, maxime regum,
Sisque Perenaei, dulciter oro, mei.
Cui facias veniant longaevae tempora vitae 710 Et veniant terris aurea saecla suis:
Cuique boni spirent mitissima flamina venti Et tribuat fruges terra benigna suas,
Diluat et pressis spumantia prela racemis Impleat et multo dolia multa mero;
Et «ibi flava fluant de quavis arbore mella, 715 Squammosasque ferant flumina lata feras;
Et legat arbuteos sub qualibet arbore fetus,1 Detque sibi placidos quaelibet herba cibos; Crebraque frondiferae praestent animalia silvae,
Aer multiiugas et sibi praestet aves.720
Heroas claris vincat virtutibus omnes,
Et superet cunctos aere nitente duces;
Illius et totum clarescat fama per orbem,
Non ullis unquam succubitura minis.      Et quom se ad fessos tandem converterit annos, 725.
Liquerit et vitae tempora tarda suae:
Illum caelestis comitetur turba per auras,
Sistat et ad summi numina magna Dei.
Conclusio.
Ante ferus solio residebit Pluto superno Et mittet summo tela trisulca 8 polo,
Et prius in Stygias descendent astra paludes,
Destituentque suas numina terna colos:
Quam tuus e nostro labetur pectore vultus,
Et taceam laudes, Eex generose, tuas.
#
Lusum anno a natali Christiano millesimo sesquingen- tesimo8 nono, apud Magnificum dominum Gabrielem de Per en, in oppido vitifero Zeides. Censor oculatissime, ut tibi oblatrandi lacessewhque occasionem tollam, scias antepaenultimam in Ladislao syllabam non inscitia, sed ultroneo voto me corripuisse, quo venustius et suavius carmen sonaret; in qua s litteram inter madidandum elidere, si libet, poteris.

Hic vultum, praesul, vertas, huc, sancte, benignum Et faveas ovibus, pastor amande, tuis.
Cerne tuam, praesul, placato lumine gentem Atque regas nutu regna Polona tuo.J