Quare S. Catharina abijt ad Eremita[m]
{1} Præclara ventis infidelit[a]tis fax agitata cum privare[tur] igne ad Flam[m]antem divino zelo eremitam ut accenda[tur] tendit.
{2} Abijt Catharina in campos cælestem quæsitura florem.
{3} Semen Dei æternum verbum conseminare vadit.
{4} Ad fontem gratiarum plenum Eremitam tendit Virginit[a]tis vigorem ad resarciendum atq; florem.
{5} Nefandis onerata delictis columba alleviare tendit.
{6} Condensata Paganismo crimine nemora lustrat ut illustre[tur].
{7} Aurea æterna[e] vita[e] volens nectere fila ad faciendam ab Eremita rotam currit.
{8} Quærit ſagaci rimando palpebra locum supplicij.
{9} Quod vagaba[tur] umbri fares supra sylvas augusta su[prae]mi Iovis ales Deus currit ad captivandum.
{10} De [pro]fundit[a]te Eremi ut clari9 ecclypsatu[m] dum passibile[m] iustitia[e] solem ad contem plandum[!].
{11} Sagax atq; curiosa Catharinaad Dulces Ca[e]lestis alitis[!] audiendas voces, in sub urbium currit.
{12} Electura ac dilectura victoriosam sibi rotam intra sylvas tendit.
{13} Victorios9 Miles Catharina n[on] intra sed extra Patria[m] hostes quærit.
{14} Errabunda [per] plateas Alexandriæ toties Catharina qua[e]rit viam verit[a]tis [Chris]tum.
{15} Divinissim9 Sauti9 telo Paganismi Cerv9 Catharina tendit plusquam ad dictamum medelæ herbam du[m] ad Eremitam.
{16} Candida Ovis Catharina quærit Pastorem toti9 Orbis.
{17} Fugiens Hypponem Orbem Aurea Virtutum arripiendo p[er] Eremitam poma proijcit orbi ne captive[tur].
Pra[e]facio ad universa in L[o]g[i]cam
Non primo Vulcani malleo, n[on] Domitoris orbis gladio neq; ferreo antiquit[a]tis ariete n[on] Balearica Gigantum funda non denique Laboriosa superantis alpes Annibalis sagacit[a]te, sed aut Lydio ingeniorum Lapide aut aurea ra[tion]alis Phi[losophi]a[e] clava. Hortum
{stor. 286a – файл 0582}
melle et Lacte fluentem q[uia] marianum nobis Peripateticis desuper concessum e[st] [per]meare. AA. noctes ad lucernam. Cleantis convertim9 indies ut tandem vigilantes horti condusi Ianuas illud effabile[!] exaudiam9 intrate. Absit morari Philosophis, patet ianua Temp9 favet, adulti viridarij fluctuat messis, q[uo]d n[on] delicata Adonidis vigilantia, n[on] laboriosa Semiramidis Industria n[on] deniq; sanguineo manantis hortulani sudore, sed AEterni Hortensijvirt9 plantavit, excoluit in carne humana Deus irroravit et exuberare fecit Paraclet9. Procul hinc Saturnia sa[e]cula, a me ni [pro]cul Elisiorum campi, ite extra fabulosos Aethesiarum t[e]r[mi]nos numerata inter orbis miracula Semiramidis arva sufficit nobis in Virgineo concluso horto pabulari charites et Libare ca[e]lestes ambrosias. Hic quanta quanta e[st] tellus totum referens feraci syrmate orbi pastum, hic regina[e] rosa[e] suum [per] latepatentia pandunt proscenia et explicatis folijs gratissimum halant odorem. hic castiores subministrant charites qua[e] venereum prors9 a se excludunt purpurissum, hic primitia[e] veris viola[e] suo alcinoo[!] futuram [prae]nuntiant florentiam et [q[ui]dq[ui]d sagacissima perlustrabi[tur] pupilla tot9 Paradysus e[st]. Sed ne putetis sapientissimi auditores in virgineo rosario solis delectari – florib9 etiam ordine distributa[e] arborum phalangis velut certare secum viden[tur] Doctorib9 et heroib9 augusta frontium tempora coronatura[e]. Adsunt velut in Libano [prae]grandes in amenissimo Divinioris Pomonæ Cedri scilicet na[tur]æ singularisata[e] contra ridendas Platonis Ideas nullo fulminis contrariantium ictu evertenda[e], neq; ipsi9 cornu lunæ expiugnandæ. Hæ sola[e] sine ferro vincunt sine vulnere sternant, sine clade domant vastant absq; ruina, et n[on] uni9 contrastantis Laconis armatum sine hasta latus trasfigere norunt. Quid dicam de triumphali Lauru? quam hortus
{stor. 287 – файл 0583}
conclus9 parturit heroib9 incoronas et gentilitia maiorum stemmata. Faceo hic aliorum gentilitias evolasse sagittas, turres extructas, are9 intensos portas triumphales ca[e]lo a[e]mulatrices a[e]dificatas. Sufficit mihi insola Rossiaci herculis magni magnorum utri9q; partis Boristhenis exercituum Ducis strenue sub insigni S. Andrea[e] militantis Cavallieri cruce gloriari. Hanc unicam invictissime Heroum Princeps hisce ferreis sæculis in [pro]teendam Patriam, servandam Religionem, intuto fortuna[e] nostræ[!] spartam ita providit salutiferam arborem benedicta horti terra ut aliam v[el] non possit procreare v[el] si creasset obstupesceret na[tur]a, satis nobis in tui Invictissime Debellator nativo splendore legere triumphos cum indolendo tot casib9 necibusque cruentis, Mars ipse exuit loricam tuos ornando lacertos, alijs bellona eripuit clavam inquos [pro]ijecerat ut tanq[ua]m ad malleum frangeret, tuis principum maxime porrexit manib9, ut fortior Hercules contra hydram Thracicam, et svetica[m]. belluam assurgeres et concuteres ut alter desuper fulminea sarissa atros Eumendium colubros ca[e]lestis Genius. Ast n[on] intra hos t[e]r[mi]nos Gloria tanta[e] victricis Philosophia[e] consistit auditores. En adhuc aurea de radice Tesse[!] virga et virgo novam ad im[m]ortales victoriarum palmas et altiora honorum scandenda fastigia triumphalem demonstrat porta[m]. En aurea Apocaliptici intra Lilia pascentis agni vellera recte certantibus in Doctoralia texenda pallia et regales tirio verecundia[e] tingendas Murice purpuras ostendio. En sanctior Regina 1mi et Unigeniti Floris ex Aristotelico insui attrahit odorem. Ergo acrram9 Peripatetici athletæ post Syrios Laborum æstus ad misticas Divinissima[e] Flora[e] vitim vita[e] parturientis obumbra[ti]ones ac affabiles venientis de Olimpo Paracletici Zephiri afflatus supra vota et spes nostras auspicaturi refrigeriu[m]. Concessisti Virgo Maria Peripateticis Hortum tuu[m] aureâ clavi nempe ra[ti]onali Ph[ilosoph]ia[!] aperire n[on] denegesti velut triumphali carpento trib9 mentis opera[ti]onib9 invehi, annuisti Laborantem exuberante siti orexim delicijs florum et Arborum ama[e]nit[a]te recreare n[on] recusasti in coronam anniversarij Laboris attingere
{stor. 287a – файл 0584}
coronidem concedas tandem et docta de spinis ligicis acumina impavido pectore ne ruditer in hac Philosophica arena vincamur suscipere, et retundere felicius. Dixi.
{stor. 288 – файл 0585}
EXPLICATIONES EX SOARIO
LIBER 1mus
Caput 1mum
de Definitione Rhetorica[e]
Quæri[tur] q[ui]d sit Rhetorica Ro:[!] e[st] ars bene dicendi. Sic definit[io] Cicero et Soari9. Iuxta svidam e[st] sapientia copiose loquens. Plato e[st] ars flexanima seu flectendi animos.
Eunio[!]. Regina omnium scientiarum. Alij definiunte[st] victoriosa loquacitas. Porro varij varie solent definire. Quęri[tur] quotuplex Rhetorica Ro: quadruplex
1mo naturalis quæ e[st] imperfecta et disordinata n[on] sententiosa, sed solo tantum ductu naturæ instructant cui9libet hominis, talem etiam Adam habuit.
2do Divina, quæ a solo Deo hominib9 infundi[tur] extra omnem laborem qualem habebant Apostoli Prophetæ etc.
3tio Heroica quæ partim humano fit adiuncto [prae]sidio [per]facilit[a]tem na[tur]æ partim [per] astrorum influxum talem habuit S. Chrisostom9 Gregorius Basili9 magn9 etc.
4to Artificialis e[st] quæ sola ope humana et virib9 na[tur]æ instructa seu [prae]ceptis v[el] quæ h[a]b[e]t se dependenter ab arte Rhetorica hæc duplex e[st] alia docens alia utens Docens quæ dat [prae]cepta componendi Praxes. Utens e[st] Conformitas ad [prae]cepta data, seu praxes composita[e] conformiter ad illa [prae]cepta.
Quid sitars[!] Ro: sunt ipsa [prae]cepta Rhetorica[e] Benedicere e[st] pulchris sententijs, tropis, figuris verbis elegantiorib9 et translatis loqui et perorare.
{stor. 288a – файл 0586}
Officium Rhetorices e[st] apposite dicere ad [per]svasionem. Finis ei9 e[st] persvadere dictione.
Adminicula ad bonam [per]svasionem spectant.
dignitas, auctoritas, aspect9, recorda[ti]o meritor[um], species miserabilis. Inventorem Rhetoricæ dicit Aristoteles et Quintilian9 e[ss]e Empedoclem, alij negant, quia ille fuit Philosoph9 Rethorica vero fuit ante Phi[losophi]am. Cicero autem et Anaxagoras dicunt e[ss]e periclem, q[ui] filium Xantippi docuit Athenis. Poёtæ fabulan[tur] Deum e[ss]e Mercurium q[ui]descendit de cælis et luteum h[omi]nem igne sapi[enti]æ accendit et edocuit loqui Rhetorice. Nos autem dicim9 ipsum Deum e[ss]e inventorem et Autorem Rhetorica[e], quia adhuc illam Adamo in Paradyso infudit et docuit loqui omnib9q; nomina imponere a[nim]alib9. Et Ideo apparet quod est antiquissima nam in paradyso tria daban[tur] genera Demonstrativum dum serpens laudavit fructum, Deliberativum quia Deus Adamo dissuadebat non comedere de arbore noscendi bona et mala. Iudiciale q[uan]do Adam Evam, Eva autem serpentem accusabat.
Caput 2dum
De Dignitate et Utilit[a]te Eloquentia[e]
Dignitas Eloquentia[e] extrib9 considerari potest.
1mo Quia semper in libero solet dominari populo.
2do e[st] iucundissima auditorum aurib9 si orator bene loqua[tur].
3tio q[ui]a animos hominu[m] avertit a vitijs et [con]vertit ad virt[u]tes.
Causin9 de ea dicit quod De9 in mundo anima in corpore hoc Eloquentia in Omnib9 rerum circumstantijs. Utilit[a]tem quinq; [con]cernunt. 1mo Consilia de reb9 arduis explicat. 2do Languentes animos excitat ad arma Consilia, pænitentias, etc. 3tio Licentiam
{stor. 289 – файл 0587}
et cupidit[a]tem frangit 4to horta[tur] ad virt[u]tes, revocat avitijs 5to consola[tur] bonos vituperat malos. Item Quintilian9 dicit amicitias parat, fædera iungit, et tue[tur] Regna
Caput 3tium
De materia
Sicut quælibet res suam h[a]b[e]t ma[teri]am circa q[uo] versari d[e]b[e]t ita ars Rhetorices d[e]b[e]t habere suam ma[teri]am circa quam verse[tur]. Rhetorices igi[tur] ma[teri]a s[un]t res omnes quæ in describendu[m] eloquendum Oratori eadere possunt. Ma[teri]a Rhetorices e[st] triplex, 1mo inqua ut albedo in pariete, 2do ex qua ut calix ex Auro, 3tio circa quam vg imago circa q[uo] imaginem pictor versa[tur]. Item Ma[teri]a alia e[st] totalis ad quam omnes res referun[tur], alia Patrialis adqua[m] aliqua tantum pars, refer[tur]. Licet enim omnis ars cerlis limite[tur] t[e]r[mi]nis, Rhetorica nullis limitari potest. Differt Dialectica a Rhetorica quia Dialectica rem nudam breviter et sipliciter ostendit. Rhetorica vero fusissime res describit additq; verborum ornatu[m] et Elecutionem. Ars Mechanica ab Arte Rhetorica eo differt q[uo]d tantu[m] Orator p[otes]t describere n[on] vero facere ea[m].
Caput 4tum
De Quæstione
Quæstio e[st] Quadruplex. 1mo Infinita seu Thesis e[st] q[uan]do aliq[ui]d universaliter quæri[tur] v[el] q[uan]do poni[tur] aliqua [pro]po[siti]o universalis et descrivi[tur] t[e]r[mi]nis universalib9 et infinitis vg arbor dat fructus. 2do Finita seu Hypothesis q[uan]do aliqua [pro]po[siti]o alicui loco v[el] [per]sona[e] v[el] negotio adiungi[tur] determinate vg virt9 iustitia e[st] laudanda. 3tio speculativa seu e[st] cognitio alicui9 rei quæ sistit insola [con]tem pla[ti]one verit[a]tis. Anpugnandum e[st] pro Patria
{stor. 289a – файл 0588}
4to Practica seu actionis quæ n[on] [con]sistit in Sola [con]templa[ti]one verit[a]tis sed ultra [pro]cedit ad op9 quomodo faciendum sit ut quomodo vincend9 e[st] hostis. Thesis e[st] duplex. Simplex et comparata. Simplex e[st] q[uan]do aliqua unica thesis absq; omni compara[ti]one poni[tur] vg an Turca e[st] fortis. Comparata seu composita e[st] q[uan]do unica thesis compara[tur] cum alia, v[el] etiam cum plurib9 vg ansvec9 ita vincend9 e[st] prout Turca.
Caput 5tum
De Genere Exornative Deliberativo et Iudiciali
Demonstrativum gen9 e[st] q[ui]d continet in se laudem v[el] vitup[er]a[ti]one[m] i tempore [prae]senti et [prae]terito h[a]b[e]t p[ro]fine honestatem laudandam aut terpitudinem vituperandam: et movet audire[m] ad delectatione[m]
Deliberativum gen9 e[st] q[uo]d [con]tinet in se suasionem v[el] dissuasionem in tempore futuro, pro fine h[a]b[e]t utilit[a]tem optinendam v[el] detrimentum patiendum. Movet ad reformida[ti]onem v[el] stuporem auditoris animum.
Iudiciale gen9 e[st] q[uo]d [con]tinet in se accusa[ti]onem v[el] defensionem v[el] impunit[a]tem et movet auditorem ad sævitia[m?][!] v[el] clementia[m].
Caput 6tum
Quomodo Hypothesis revocanda ad Thessim
Tum temporis hypothesis revoca[tur] ad thesim seu [pro]po[siti]o particularis ad Universalem q[uan]do orator p[ro]po[siti]onem quæ e[st] adiuncta loco v[el] p[er]sonæ v[el] negotio, ab illis omnib9 particularib9 revocat Circumstantijs et adiungi[tur] universali [pro]po[siti]oni seu thesi vg iustitia e[st] laudanda sed iustitia e[st] virt9 ergo iustitia e[st] laudanda.
Caput 7mum
De partib9 Rhetorices
{stor. 290 – файл 0589}
Partes Rhetorices s[i]t 5. 1mo Inventio e[st] excogita[ti]o argumentorum v[el] ra[ti]onum propo[siti]onum [pro]bantium.
2do Dispositio e[st] artificiosa argumentor[um] v[el] ra[tio]num inventar[um] colloca[ti]o
3tio Elocutio e[st] reru[m] et verborum inventoru[m] et dispositorum firma perceptio. 5to Pronuntiatio e[st] corporis et vocis in gestis et in verbis modera[ti]o.
Caput 8vum
Quib9 Rebus eloquentia compare[tur]
Ro: quatuor modis 1mo naturâ seu aptitudine neturali 2do arte seu [prae]ceptis 3tio continuâ exercita[ti]one 4to imita[ti]one aliquorum antiquorum Oratorum. Natura exparte animi requirit 4tuor 1mo Velocit[a]tem animi ad inveniendu[m] 2do Explicandum 3tio exornandum 4to memoriæ mandandum. Exparte corporis Latera firma, canoram voce[m] solutam Linguam Oris et toti9 corporis Conformit[a]tem.
Caput 9num De Arte
Ars e[st] quæ [con]stat q[ui]b9dam [prae]ceptis ad unum finem spectantib9. Queri[tur] Unde ars orta rhetorices. Ro: ex animadversione eloquentia[e] na[tur]alis non autem Eloquentia e[st] Orta ex arte. Effect9 artis s[it] 4tuor. 1mo ars sola n[on] efficit sola h[omi]nem eloquentem alias [qui]libet habendo [prae]cepta Rhetorices scripta e[ss]et eloquens. 2do monet ut Omnia ad unu[m] referan[tur] finem seu propo[siti]onem 3tio approbat eorum rectitudinem quæ haben[tur] a Na[tur]a, studio o [!] exercita[ti]one 4to efficit ne casu et fortuito sine fundamento dicam9, sed semper parati.
Caput 10. De Exercita[ti]one
Exercita[ti]o e[st] assidu9 artis alicui9 us9 et e[st] triplex Orationis e[st] q[uan]do aliq[ui]s in aliquo ora[ti]onis genere exercit[atur]
{stor. 290a – файл 0590}
Actionis e[st] q[uan]do orator loquendo [per] tropos figuras, etc. omne[m] in aiendo removet deformit[a]tem. 3tio memoria/ Ad excita[ti]onem referun[tur] Tria 1mo effect9 et e[st] id q[uo]d [per]ficit et [con]servat ea quæ ars expolovit in na[tur]a. 2do utilitas e[st], sine quâ nihil e[st] eggregium et [per]fectum et nullo modo p[otes]t orator assequi eloquentiam sine illa. 3tio Ra[ti]o seu mod9 q[ui] fit tripliciter. 1mo d[e]b[e]t sumi causa v[el] ma[teri]a similis tractanda illi in qua Orator maxime vult [pro]ficere. 2do ne orator dicat subito et ex im[pro]viso sed sem[per] [prae]meditate 3tio semper debet sibi [prae]notare quod [prae]meditavit.
Caput 11mum de Imita[ti]one
imita[ti]o e[st] quædam [con]formatio ora[ti]onis ad exemplum sum[m]orum oratorum et e[st] duplex Orationis et Actionis Orationis q[uan]do orator ratione Stili v[el] argumentorum aliquem Oratorem imitaq; Actionis e[st] q[uan]do Orator aliquas figuras, tropos omnem deformit[a]tem in agendo removet. Ad imita[ti]onem tria referuntur. 1ma ut pona[tur] aliquis sum[m]9 in aliqua arte imitand9 orator. 2do quæm eo inveniun[tur] summa, diligenter sunt annotanda. 3tio maxime notari d[e]b[e]nt inventio dispositio Elocutio.
Inventione notan[tur] [pro]po[siti]ones, eruditiones. In Dispositione dilem[m]ata, Ethymemata, sorytes Inductiones etc. In Elocutione Tropi Figuræ, sententiæ selectiora verba.
Caput 12
De Inventione et mota
Quid sit invenire? Ro : e[st] excogitare argumenta [pro]po[siti]onem [pro]bantia vg homo e[st] arbor quia dat fructus virtutum.
Movere e[st] incitare animu[m] auditorum ad ista quatuor 1mo ad voluptatem quæ e[st] opinio de bono [prae]senti. 2do ad cupidit[a]tem qua[e] e[st] opinio de bono futuro. 3tio Ad molestiam quæ e[st] Opinio de malo recenti, 4to ad metum q[ui] e[st] Opinio de malo futuro.
{stor. 291 – файл 0591}
Caput 13
Quid Inventio argumentum et Argumenta[ti]o.
1mo Inventio e[st] excogita[ti]o argument. 2do argumentum e[st] [pro]babile inventum ad faciendam fidem 3tio fides e[st] assens9 intellementi explica[ti]o. 5to explica[ti]o e[st] claritudo seu celsitudo [!] et evidentia alicui9 rei v[el] [pro]po[siti]onis. 6to Argumentum sumil ex locis Rhetorica[e]. Locus e[st] argumentorum sedes instituens q[ui]d debem9 in reb9 investigare
Caput 14. De divisione Locarum.
Loca seu Causæseu argumenta v[el] fundamenta s[i]t duplicia Intrinseca et Extrinseca. Intrinseca illa sunt, quæ intra seu in illis ipsis reb9 inveniun[tur] de q[ui]b9 agi[tur] vg cuncti in Odorem currunt rosa[e] Extrinseca illa sunt qua[e] n[on] in illis ipsis inveniun[tur] reb9 de q[ui]b9 agi[tur] sed aliunde v[el] extra petun[tur] ut tenes tabula[e] etc.
Caput 15. De numero Locoru[m]
Loci intrinseci sunt 16. 1mo definitio 2do partiu[m] enumera[ti]o 3tio notatio 4to coniugata 5to gen9, 6to forma 7mo similitudo, et dissimilitudo 8vo contraria 9no adiuncta 10 antecedentia 11 consequentia 12. repugnantia 13 causa 14 effecta 15. compara[ti]o maiorum 16 compara[ti]o minorum parium
Extrinseci 6 [perae]iudicia, Fama, tormenta, tabulæ, i9iurandum, testes.
Caput 16. De Definitione
Definitio e[st] Ora[ti]o explicans naturam alicui9 rei v[el] q[uan]do una eademq; res aliter et aliter cognomina[tur] defini[tur] vg Beatissima Virgo immaculatus a[e]terni verbi liber, lilium illibatu[m] etc. recta definitio fit [per] gen9 proximu[m] et differentiam ultimam gen9 e[st] id q[ui]d [prae]dica[tur] de plurib9 specie inter se differentib9 Oratorie sic gen9 e[st] id q[uo]d e[st] co[m]mune et alijs reb9 et illis quæ definiun[tur]. Differentia ultima seu species e[st] id q[uo]d [prae]dica[tur] de plurib9 solo numero differentib9. Oratorie e[st] id [per] q[uo]d differat illud q[ui]d defini[tur] ab alijs reb9 vg ra[ti]onale, pietas a virt[u]tib9.
{stor. 291a – файл 0592}
Definitio e[st] triplex Essentialis accidentalis et moralis e[ss]entialis q[uan]do ex entit[a]te[!] rei aliq[ui]d defini[tur] ut homo [est] a[nima]l ra[ti]onale. Cicero vero sic: homo est a[nim]al providum, Sagax multiplex acutum, memor consilij plenum, et ra[ti]onis [prae]clara conditione quia progeratum a su[prae]mo Deo. Accidentalis e[st] qua[e] fit [per] propriet[a]tes rei dici[tur]q; descriptiva et e[st] v[el] maxime usitata Rhetorib9 fit 6: modis, [per] causas, effect9, adiuncta partium enumera[ti]one[m], nega[ti]ones similitudines.
Moralis seu conglobatæ definitiones s[i]t q[uan]do orator sive substantiva sive adiectiva sive verba tropice et sententio se ponendo rem aliquam denominat vg Mors [per]moralem definit: est Obumbra[ti]o vitæ, v[el] falx metiens humana[e] vita[e] messem termin9 ultim9 vivedi, ultima linea rerum extrem9 hominu[m] finis, salutis [prae]do indissolubilis mortalium comes meroris causa, tristitia[e] finis invent[a]tis administra senectutis custos Odium malorum, desideriu[m] bonoru[m], pallida ac macilenta imago etc.
Caput 17 De Partiu[m] distributione
Distributio seu partium enumera[ti]o, e[st] cum aliq[ui]d totum Virt9 inpiet[a]tem, charit[a]tem, iustitiam, fortitudinem etc. Morale Regnum, inregem Ducem senatum urbes etc.
Caput 18 De Notatione
Nota[ti]o seu Etymologia e[st] nominum v[el] verboru[m] originem defingens v[el] inquirens vg Ioannes gratia, Chrisostom9 oa aureu[m] etc.
Caput 19. De Coniugatis
Coniugata s[i]t quæ a voce ei9dem generis orta varieinter se commutan[tur]. Studios9 e[st] Igi[tur] studiose debet investigare studia.
Caput 20. De Genere et forma
Gen9 e[st] id q[ui]d e[st] co[m]mune plurib9 specie inter se differentib9 ut a[nim]al arbor, etc. Forma seu species e[st] id q[uo]d com[m]une plurib9
{stor. 292 – файл 0593}
solo n[ume]ro differentib9 ut homo et Petr9 et Paul9 et Ioannes etc.
Caput 21. De similitudine et dissimilitudine
Similitudo e[st] q[uan]do dua[e] res [con]veniunt secum in aliquo [prae]dicato. vg Sol universum un quantum illustrat Orbem, infantum tua [prae]sentia nostros recreat animos. Dissimilitudo e[st] reru[m] duarum v[el] plurium inter se diversarum in uni v[el] plurib9 disconvenientia v[el] varia affectio.
Caput 22. De contrarijs
Oppositio e[st] Quadruplex contraria Privativa, relativa et contradictoria, Contraria e[st] q[uan]do aliqua duo in eodem genere maxime a se distant pax bellum, virt9 scelus etc.
Privativa sunt qua[e] simul n[on] possunt e[ss]e in eodem subiecto nisi successive v[el] q[uan]do aliqua duo privativa [pro]veniunt v[el] nata s[i]t circa idem obiectum vg visio cæcitas, vita mors, lux tenebra[e]. Relativa illa sunt qua[e] mutuo respectu ad se referun[tur] et nec e[ss]e nec concipi sine se possunt vg dux miles D[omi]n9 servus etc. contradictoria q[uan]do illorum unum aliq[ui]d affirmat totum, alteru[m] idem totum negat, bellum [on] bell9 Petr9 studet Petr9 no[n] studet.
Caput 23. De Adiunctis
Adiuncta illa sunt quæ adiungun[tur] illi rei dequa tractam9 nempe [per]istum exprimi solent versiculu[m] Quisq[ui]d ubi q[ui]b9 conxilijs cur quomodo q[uan]do et sunt adiuncta duplicia alia ab animo alia a corpore pulchritudo deformitas magnitudo etc.
Caput 24. De antecedentib9 et [con]sequentib9
Antecedentia illa s[i]t quæ antecedunt illum rem consequentem de qua tractam9 vg Sol e[st] ergo dies e[st]. Sol in Occasum tendit ergo nox sequi[tur] v[el] aliq[uan]do sunt simul cum illa redequa tracta[tur] ut dies e[st] ergo Sole[m]. Consequentia illa sunt qua[e] necessario rem consequun[tur]. Ut torquebat ensem in caput ergo vulneravit.
{stor. 292a – файл 0594}
Caput 25. De Repugnantibus
Repugnantia s[i]t quæ opponun[tur] sibi oppo[siti]one aliqua irregulari hoc e[st] n[on] contrarie n[on] privative n[on] relative non [con]tradictorie ut amat ergo n[on] lædit n[on] nocet Miles sui ruina stare Patria[m] fecit.
Caput 16[!]. De Causis
Causa e[st] id q[uo]d dat e[ss]e alteri rei v[el] quæ efficit aliq[ui]d vg De9 e[st] causa 1ma omnium rerum arbor e[st] causa fruct9. Causa e[st] 4doruplex 1mo Ma[teri]alis ex qua aliq[ui]d sit calyx exauro, num[m]9 ex argento 2do Formalis [per]q[uo] res e[st] et a ca[e]teris reb9 distingui[tur] ut calix 3tio efficiens aqua aliq[ui]d fit homo fact9 a De9 4to Finalis e[st] [pro]pter q[uo] aliq[ui]d fit[!] Cælum propter hominem, schola [pro]pter studiosu[m].
Caput 27. De Effectis
Effecta s[i]t ea quæ orta sunt a causis et s[i]t totidem q[uo]t et causa[m] ut imago a Pictore dies a Sole, Calix ab autifabro[!]
Caput 28. De Compara[ti]one
Compara[ti]o e[st] collatio duorum v[el] plurium inter se inaliquo sibi com[m]uni quo ad convenientiam v[el] disconvenientiam et e[st] triplex Maiorum minorum. Parium a Maiori ad Min9 fit v[el] negative ut fortis hector Troiam tueri n[on] potuit quomodo esse minat9 Paris tuebi[tur] v[el] offirmative si [Chris]t9 in horto Hetsemanis sum[m]e orabat Deum et multa [per]pess9 peo nobis multo magis nos illum orare et pati [pro]illo debemus. 2do a minori ad Mai9 alumn9 Tullij aliter in Consilijs Cicero 3tio Parium Rex cum rege dux cum duce.
Caput 29. De Argumentis remotis.
Argumenta remota v[el] extrinseca illa s[i]t qua n[on] inveniun[tur] intra illas res de quib9 agi[tur], sed aliunde petun[tur], hoc e[st] n[on] arte fiunt, n[on] q[uo]d sine arte tracten[tur] sed q[uo]d ea n[on] [per]tinent ad oratorum Artificia, ut testimonia ut ex arte Rhetorica eruan[tur].
Caput 30. De Præiudicijs et Testibus.
Præiudicia s[i]t res aliq[uan]do exparib9, aliq[uan]do ex disparib9 determinata[e] causis v[el] poti9 exempla vocan[tur], hoc min9 necessarium
{stor. 293 – файл 0595}
Caput 31. De Usu et Utilit[a]te Locoru[m]
Us9 e[st] si vult orator indicendo v[el] maxime excellere debet semper habere [prae]oculis paratos locos intrinsecos.
Caput 32. Qui mod9 in argumentis adhibend9
Mod9 argumentorum duplex e[st] 1m9 n[on] solum argumenta invenienda sed etiam iudicanda sunt, quia n[on] semper argumenta in omnib9 causis una eademq; valent. 2do argumenta levia et futilia semper s[i]t abijcienda
Caput 33. De affectibus
Affectus in hominib9 excitan[tur] amplifica[ti]one amplifica[ti]o. Amplifica[ti]o e[st] exaggerata ratio cina[ti]o[!] fidemq; indicendo concilians locis tam intrinsecis q[uo] extrinsecis consistit verbis hoc e[st] tropis figurisfiguris sententijs periodis hoc e[st] sive verba sint [pro]pria. Sive translata. Rerum e[st] quæ in ipsis consistit verbis et talis amplifica[ti]o desumi[tur] ex locis ut quo altior e[st] mons eo magis humanas exhilarat mentes.
Caput 34. De locis unde sumun[tur] amplifica[ti]ones.
Amplificatio sumi[tur] a sex locis. 1mo a Definitionib9 conglobatis hoc e[st] q[uan]do aliq[ui]d varijs modis defini[tur] v[el] describi[tur] vg Vicisti Turcam insaliabilem[!] [Chris]tiani N[omi]nis hellcione[m][!] tot tantorumq; Regnorum [prae]donem, execrabdam Orci superbiam, serpentina venena exhalantem maliciam rugiendo circumdantem furorib9 Christianas animas leonem deglucientem indies orthodoxum Nomen Draconem Orbis denique toti9 Baratrum, heroica dexterit[a]te, evaginato ancipiti ense an veri9 hostilis ferociæ ferro flagelloq; grasi acedo mitore vicisti [pro]strasti et triumphasti.
Item Miles fortis strenuissim9 Bellona[e] Martisq; alumn9 herculea fortitudine omnes heroum superat vires, promptissim9 in victorijs aiax[!] cæteris invincendo [prae]cipit palmas infractu[m] adamantinei pectoris robur, sævi Athleta[e] illi9 cæteros sua superare [con]svevit audacia, audax Bellona[e] fili9 martiali
{stor. 293a – файл 0596}
enutret9 pulvere cruores continua martis uti[tur] arte. Potentissim9 Castror[um] cultor herculeum possidet tronum furibundos n[on] [per]tremiscens magnanim9 heros ignes irruit i ne [!] ruenta hostium incendia, diligentissim9 Gradivi cliens noctu diuq; triumphales de hostib9 messore gladio colligit palmas. Invictissim9 cruentatæ arenæ heros fulminea dexterity[a]te antiquorum heroum triumphalia eerigit trophea, ignitosq; accendit rogos fortissim9 hercules n[on] ad Dodoneam sylvam sed ad augustam victorijs arenam monstrosas hostium dissipate phalanges. Baiul9 sa[e]vientis cæli athlas subitanea de eodem in hostes tot ques fulmina generos9 im[per]territa[e] dexterit[a]tis Achilles bene coordinata barbaroru[m] castra disrumpit alter Milciades ultra Regni imototi9 Orbis t[e]rm[i]nos gloriam [pro]movet, robust9 incollectis ad Cannas annulis Annibal æternit[a]tem [per]ennis gloria[e] exarat, zelantissim9[!] fulmineo horroris impetu Xerxes 1m9 n[on] ad planetus ast ad triumphales palmarum plaus9 tendere audet.
Item studiosus [per] Definitionem
Si fidelis es Palladis alumn9, sedul9 sapi[ens]iæ investigator, indefess9 Minerva[e] cultor, strenu9 in arena Palladis stadiodromus vigilantissim9 ad lucearnas cleantum Coryphe9, audax Palladiani honoris [pro]pugnator, laborios9 tulliani campi excultor, continu9 Apollinis laurearum plantator d[e]b[e]t totis virium conatib9 ad brachia sapientia[e] Contendere n[on] tampedib9 quam mentium discursib9 etc.
{Cap. 39} 2do a Conglobatis consequentib9 hoc e[st] q[uan]do plurima consequentia quæ adhuc futura nunc colligun[tur] in propo[siti]one[m] et amplifican[tur] varijs periodis figuris sententijs vg Miles es ergo Multa toleraro debes quæ sequun[tur] militem. Si q[ui]s sacrato Marti N[omi]ne gaudet ille sæva d[e]b[e]t frigora pati, gravib9 n[on] cedere malis hostium turbisq;, æstivum tolerare iubar, sanguineos sub galea portare sudores.
Item studios9 es ergo multa incom[m]oda fortissimo animo [per]ferre debes medi9 iam vigiles iam integre insomnes noctes, iam sedulam librorum impallescentiam iam,
{stor. 294 – файл 0597}
pænas gratiasq; imo extremam Penuria[m] ac palladiana qua[e]q; subire supplicio.
{Cap. 36} 3tio a Contrariarum rerum conflictu hoc e[st] q[uan]do plures res congerun[tur] in unam amplifica[ti]onem qua[e] sunt sibi antraria[e] vg Fortunatum bellum q[uo]d parit æternit[a]tis pacem. Conciderant alij animis tu ad huc erecta mente scalas, alios formido invaserat, tu imperterritum pect9 velut in conclusum Aiacis [prae]ferebas Clypeum ruina hostium tu9 erect9 ensis ac direct9 palam fuit monstrando n[on] solis sparthanis pect9 tuum aha[e]neum [pro]muro e[ss]e , extremam aliorum Penuriam tuis ditasti gratijs, grandes pauperum ecclypses aureis illustrasti fulgorib9 collapsam mendicatiu[m] sortem liberali erexisti manu tunc demum benefacere solit9 cum alij male haberen[tur].
{37} 4to a Dissimilium et inter se pugnantiu[m] rerum conflictu hoc e[st] q[uan]do aliq[ui]d amplifica[tur] [per] tales res conglobatus quæ s[i]t sibi dissimiles et repugnantes vg [pro]bit[a]tis loc9 n[on] inslentiæ sed sapi[ent]iæ diversorium n[on] ignaviæ sed [pro]bit[a]tis locus n[on] scelerum, sed virt[u]tu[m]n[on] clamoris sed Pytagoryci[!] silentij n[on] infamiæ sed gloriæ etc.
{38} 5to a Causis conglobatis et effectib9 hoc est q[uan]do plurimæ causæ et effecta alicui conferun[tur] rei vg homo unusq[ui]sque [!] [prae]clara creatura habe[tur] quem ipsa Dei [pro]videntia, sapi[ent]ia, ante creavit ex nihilo vere op9 manuum divinarum eximium h[a]b[etur]i dum exvilissimo telluris Damascenæ humo product9 e[st] homo inaudita infiniti Dei similitudo fact9 e[st] ad Optimum quia divinum a[e]terna[e] Visionis scopulum metamq; etc.
{39} 6to a Similitudine et exemplo hoc e[st] q[uan]do multa N[omi]na assimilan[tur] illi rei de qua tracta[tur] vg nietak gruntownemi wyniosła fabrica w spierasie filarami, iako nie ustraszoną Rossia dzielnoscią et odwagą NN. etc.
Caput 40. quæ sint adhibenda ad amplificandu[m]
Ad amplifica[ti]onem adhibenda sunt magna. Magna s[i]t duplicia alia ex na[tur]a alia ex usu hominum. Magna ex na[tur]a s[i]t triplicia, 1mo quæ s[i]t magna Cælestia ut sub
{stor. 294a – файл 0598}
quo nat9 aliq[ui]s Zodiaco qualia s[i]t signa aries, Taur9, gemini, cancer, leo, virgo, libra, scorpi9, arcitenens, caper, amphora, pisces. Ex his Omnib9 orator p[otes]t aliquem laudare.
2do quæ h[a]b[e]nt sub se causas occultas vg venti nives, grandines imbres, tonitrua fulmina, irides qua[e] s[i]t signa pacis v[el] serenit[a]tis ex q[ui]b9 aliq[ui]s p[otes]t laudari vg fulmen in hostes.
3tio quæ s[i]t admirabilia interris ut monstra fiunt.
Ex usu hominum magna s[i]t qua[e] [pro]sunt v[el] Obsunt h[omi]mibus vg prosunt virt[u]tes, honores, consilia, sapientia etc. Obsunt scelera, rapinæ, damna, incommoda etc. et s[i]t triplicia 1mo ad quæ retinenda amor movet ut coniuges fratres, liberos 3tio adquæ exercenda sola honestas virtutis movet vg iustitia, liberalitas, religio etc.
Caput 41. q[ui]d in amplifica[ti]one servandu[m]
In genere Demonstrativo adhibenda s[i]t ea qua[e] auditorib9 pareant admira[ti]onem Expecta[ti]onem et voluptatem.
In genere Deliberativo adhibenda s[i]t ea qua[e] possunt et d[e]bant[!] recensere event9 malorum et bonorum hoc e[st] suadendo alicui bonum debeo dicere et inclinare auditor e[st] ad facienda bona vitanda mala. vg cælum svadendo et infernu[m] q[uo]d e[st] bonu[m] et malu[m].
In iudiciali genere adhibenda s[i]t ea in q[ui]b9 accusando aliq[ui]s reum d[e]b[e]t ita convenire illi ut movent auditorem ad sa[e]vitia[m] indefendendo vero ad clementiam.
Caput 42. de dignit[a]te Exorna[ti]onis
In genere exornativo aliquem laudando v[el] vituperando tria consideran[tur] 1mo ante vitam 2do invita 3tia post vitam. Ante vitam lauda[tur] a Patria Parentib9, Maiorib9 Item a circumstantijs / quo tempore aliq[ui]s nasceba[tur] / rerum ut pacis belli miraculorum, responsuu[m] oraculorum somnioru[m] coniunctione, domuum, Nobilit[a]te an In domo militari etc: In vita a bonis fortuna[e] ut educa[ti]one bona
{stor. 295 – файл 0599}
divitijs, potentia [pro]pinquit[a]te domuu[m], gratijs amicis, honorib9 n[on] superbe possessis, genere, liberis, 2do a bonis Corporis ut pulchritudine quod e[st] inditium virt[u]tis, virium valetudina sed ha[e]c magis vitanda. 3tio a bonis Animi ut virt[u]tib9. Vitrt[u]tes vocan[tur] aliæ speculativæ aliæ Practica[e], speculativæ ut prudentia, sapi[ent]ia. Prudentia est rerum expetendarum et fugiendarum scientia Practica[e] seu vocan[tur] actionis ut Tussitia quæ reddit unicuiq; quod suum e[st]. Iustitiæ partes s[i]t religio in Deum, pietas in parentes, lenitas fortitudo e[st] quæ Labores et pericula cum ra[tio]ne suscipit. Fides in reb9 creditis, amicitia temperantia, quæ Libidinem frangit, verecundi quæ e[st] virt[u]tum custos, cætera vide in Soario. Post vitam si gessit pænitentiam i agone, ratio bona seu recollectio habiti honores, decret [prae]mia virtutis, eleemosinas dabat. Xenodochia struxit Ecclesias etc: a bona filoru[m] institutione.
Caput XLIX. de Laude Urbium
A trib9 Urbes lauda[tur] 1mo a conditorib9 2do a Vetustate 3tio a situ et municione, item viris illustrib9 et eoru[m] gessis.
Caput L. de Deliberatione
Tria spectan[tur] insuadendo v[el] disuadendo. 1mo q[ui]d suade[tur] 2do illi qui sint q[ui]b9 suade[tur] 3tio quis sit qui suadet.
Caput LI. De re de qua delibera[tur]
Hoc quod suade[tur] tria requirit [prae]dicata 1mo debet e[ss]e tale quod facile fieri possit. 2do honestu[m] 3tio debet e[ss]e utile.
Caput LII. Di his qui deliberant
Tria sunt animadvertenda et Consideranda in his quib9 suade[tur] 1mo dignitas sexus 2do ætas 3tio v[el] maxime Mores. Duo enim genera sunt hominu[m]
{stor. 295a – файл 0600}
Aggreste quod utilit[a]tem antefert honestati. 2do Expolitam, quod reb9 omnibua anteponit dignit[a]tem.
Caput LIII. de Honestate.
Honestas e[st] maximum allicium ad Virt[u]tes, hæc solu[m] persuaderi potest viris bonis non vero sceleratis. Queri[tur] quomodo sceleratis p[otes]t [per]suaderi. Ro: 4 modis. 1mo laude, 2do utilit[a]te, 3tio vulgi Opinione, 4to metu.
Caput LIV. de Utilitate.
Persuasio utilit[a]tis quatuor requirit 1mo facile 2do Magnum 3tio iucundum 4to sine periculo. Dissuasio etiam 4tuor difficile, parvum iniucundum periculosu[m].
Caput IV. Decoqui suadet[!]
Insuadente v[el] disuadente requirun[tur] sapientia, honestus, eloquentia, vita illustris, clarum gen9 ætas dignitas auctoritas.
Caput Ultimum quæ servanda in Delibera[ti]one
Duo requirun[tur] ad suadendum, notia status et notitia morune. In Concione vitanda Ostentatio ingenij adhibenda gravitas etc.
Finis Tabularu[m] Libri 1mi.
{stor. 296 – файл 0601}