Сторінки 68-78 (Bellum Scythico-Cosacicum)

Bella Poloni, omnibus oculis, varia et subinde magnae molis gessere Ac plerumquae fortunamvirtuti parem; sed et interdum, qua fatorum vicisfitudine res humanae verfantur, adversam expertisunt. Ac nullus unquam iis atrocior vel periculosior belli labor, quam nuper a perduellibus Cosacis incubiut. Qui in perniciem Poloniae, non immensam tantum Russiae plebis multitudinem, sed simul universam Tauricanam potentiam traxerant, et trahere experant Turcicam. Inaudita ante et tanto [p. 2] nunc sane formidabilior ista, servilis quidem turbae, sed ut numero, sic armis pedestribus et inediae, coeli, laborisqae cujusvis tolerantia apprime validae, cum pernicissimis Tartarorum alis conjunctio fuit. Hac quippe minimum quater iterata coitione ingens semper, ter quadringentorum prope millium conflatus est exercitus.

Йоахим ПасторійBellum Scythico-Cosacicum

[p. 68]rium. Sed venire occupavit Vezirus Crimesis, ad quem cum medio inter utraq; castra loco processisset Cancellarius, salutatione praemissa, Tartarus Domini sui nomine petijt, ut stipendium militare, antiquuma Polona Republ: Chano in premium opera, quam dare Reipubl: tentantur, dari solitum, sed a Vladislao Rege denegatum, persolvetur. Ut porro Zaporoviorum postulatis satisfiat: et ut turmis Tartaricis demum nunc reversuris, qua vellent, excurrendi et sic expeditionis hujus, fusiq, sanguinis summum fructum querendi potestas sit. Cum ampliandum super his postulatis et Regem consulendum diceret Ossolinius, digressus uterq; ad suos est: Vezirus vero et Cosacis & Tartaris edicendum curavit, ut ab omni hostili opere cessaretur. Non ubiq; obtemperatum est; et ubi obtemperabatur, nihilominus Regij advigilabant cura intentissima, ne qua sibi, specie amicitiae, a Barbaris illisimponeretur. Postero die (erat autem [p. 69]decima septima Augusti) prodiere iterum in campum transactionis patratores, terni ex parte Polonorum, terni ex altera. IIIi erant: Palatinus Kioviensis Kisielus, Georgius OssoIinius Cancellarius, & Leo Casimirus Sapieha M. D. Lith: ProcanceIIarius. Hi: Vezirus, Sieferkazius, Sulimazius Aga.

Читайте також: Латиномовна історіографія України XVII—XIX ст.

Quibus deinde Chmelnicius quoq; accessit, amnistiam factorum petens, & ut Cosacorum, tum & Religionis Graecae libertati consulatur. Cum aliquandiu inter se partes disceptassent, tandem intra vigesimam quartam, a primo compositionis hujus initio, horam, in haec capita conventum est:Ab hoc tempore inter Regem Ioannem Casimirum ejusq Successores Reges Poloniae, & Islan Gierejum Chanum Tartarorum, ejusq familiam Gierejam amicitia & fraternitas in perpetuum esto. Rex Poloniae ex liberalitate ordinarium stipendium Chano Tartarorum retentum hactenus pendito, et inpesterum, ubi jd per Legatos Cameneciam missos petet, dato. [p. 70] Chanus Tartarorum vicissim adesse Regi, [нерозбірливо]Stabilita ita pace jussus est Chmelnicius sacramento coram Senatoribus se Reipubl: obligare, & porro mittere ad Regem nuncios, qui exercitus totius nomine veniam orarent. Quod cum factum esset, conditionibus etiam, quas impetrarant Cosaci, Rex subscripsit. Deniq; Chmelnicius ipse in tentorium Regis perductus, provoluto in terram [p. 71] et ad ipsosmet pedes Regios corpore, lachrymans patratorum veniam oravit; multis verbis contestatus, maluis-se se egregie Regi Regnoq prestitae opera conscium, quam tanto sanguine effuso erubescentem venire in conspectum Regiae Majestatis. Sed quia aliter fatis visum, jam elementiam, quam meritis suis minime deberi fateatur, se supplicem et facinorum suorum poenitentem precari. Responsum eia Lithuaniae Procancellario: Regem poeni-tentiam subditorum suorum quam poenam malle. Quae hactenus pecasset Chmelnicius, remittere: sed ea lege, ut constante imposterum fide, & prompta devetaq patriae decori virtute culpam admissam compenset.Jussus deinde Cosacorum exercitum reducere, paruit sine mora. Nam & huic, qui ad Zborovum pugnaverat, abire confestim, & ut alter exercitus a Zbarasio obsesso discederet, mandavit.Chanus etiam, uti ante jam, datis acceptisq; vicissim a Rege amicitiae pignoribus, turmas ab excursibus re-[p. 72] vocaverat, ita nunc exercitum universum reduxit. Postridie tandem Rex quoq; castra movit, nonnisi tamen Glinianum usq; tum progressus. Unde nuncio demum de liberatis obsidione Zbarasianis accepto, Leopolin vergente Augusto perrexit, ad solvenda Deo Opt Max gratiarum solennia: Cujus singularem scilicet gratiam in servato duplice exercitu, Regniq; adeo afferta salute esset expertus. Etenim quo in discrimine fuerint castra Regia, satis jam ex memoratis patet. Sed profecto Zbarasiani etiam ad extrema redacti, non jam spe prope ulla salutis, sed solo potius desperationis ardore se hucusq; sustentaverant Jam etiam cives oppidanos eo taedij mora et fames adduxerat, ut oppidum incendere, aut hosti prodere cogita[p. 73]rent. Cum id per vigilantiam Polonorum non possent, saltem ut ex urbe dimitterentur, anxie orarunt. Et hoc maribus negatum, foeminis vero cum liberis egrediundi potestas facta est: sed ita, ut haud quicquam secum rerum suarum efferrent. Et nihil equidem ab egressuris tam scite occuli potuit, ut manus militum, quaternis stationibus singulas excutientium, effugeret. Atq; ubi oppido excesserant, pertingere ad Cosacos, apud quos, ut sanguinem suum, meliore se loco fore speraverant, non potuere. Nam a procurrentibus Tartaris omne id agmen, cui & lixae aliquot profugi se adjunxerant, abreptum est. Paulo post haec (xxi. Augusti) Cosaci, Zborovianae compositionis conscij, inclamare caeperunt obsessos, pacem initam [p. 74]nunciantes. Quidam ijs fidem nonhabebant, alij credita pace plurimumangebantur. Etenim quia se inscijspacta esset, sui non habitam rationemsuspicabantur. Et tubicen quidam militibus, proprio ausu tuba concitis, indi-caverat, pacem a Rege initam, sed ejus fructum non pertinere ad Zbarasianos. Hos suopte Marte sibi con-sulere jussos. Quam ob causam Tubicen ille, in vincuIa raptus, capitis noneffugisset supplicium, nisi alter Ducum intercessisset. Paulo post etiamChmelnicij ad obsessos literae affere-bantur, quibus obsidij solutionem pro-mittebat; sed hac tamen conditione,ut Chano Tartarico certam pecuniaesummam penderent obsessi. Responsum est a Ducibus praecipuis, exerci-tui tot mala hactenus perpesso animum [p. 75]haud esse, ad extremum pecunia se eximere Abiret Chmelnicius, prout teneatur pactis. Tartari, si ita lubeat ipsis, manerent, certi, nullo se hinc obulo abituros propensiores. Tandem a Rege Minor, vetus belli Tribunus, in castra venit, epistola libertatis nunciam a Rege & Magno Cancellario ad Firleju ferens, & hunc ipsum Palatini Sendomiriensis titulo salutans. Hunc enim senatorium locu non ambienti sed merentissimo bellatori Rex interim tribuerat, vacuum scilicet post Dominicu ZasIaviae Ducem, qui in locum defuncti Stanislai Lubomierscij Palatini Cracoviensis, ingentis in Republ: Viri successerat. Etiam caeterorum nonnullis aucti sunt ex publicis bonis proventus, Visnovecio Duci praefectura Przemisliensis, Nesseviensis Ostrorogio, Lanskoronscio prae-[p. 76]ter Stobnicensem praefecturam Palatini quoq; Braclaviensis dignitas paulo post collata est. Sed judicio omnium nihil tam amplum dari potuit, quin Virtus fortissimorum virorum majora meruerit. Digna equidem veneratione etiam posteritati videbitur constantia, qua parvus hic exercitus incubantem omnem Taurici Principis Russieq; potentiam, duobus prope mensibus, inter extremos perpetuarum oppugnationum conatus, Inter admota varii generis machiname ta & fabricas, in tantis loci angustiis, tanta commeatus penuria, tot accumulatorum cadaverum faetore, adeo deniq; lubrica et pene jam emoriente spe liberationis, sustinuit tenuavitq;. Pleriq; ex Primoribus ejus exercitus Leopoli Regem salutavere, effuso vicissim gaudiotam illustria & tanto pro Republ: peri-[p. 77]